««Metallurgik jarayonlarda issiqlik va massa almashinuvi» fanidan

KURS ISHI 5310300 2022 yil
Varaq
									6
O’z	Varaq		Hujjat №		Imzo		Sana
chiqarish sanonatining yarmi gidrometallurgik, qolgan yarmi pirometallurgik usullarga asoslangan. Boyitmalarni qayta ishlash ikkala holatda ham kuydirish jarayonidan boshlanadi. Pirometallurgiya zavodlarida kuydirish, keyinchalik shixta bo‘laklangan holatda va gaz o‘tkazishi yaxshi bo‘lishi uchun aglomeratsiya jarayoni bilan birgalikda, boyitma qatlamlariga havo purkash orqali olib boriladi. Gidrometallurgik ishlab chiqarishda yirik bo‘laklar hosil bo‘lishiga imkon darajasida yo‘l qo‘ymaslikka harakat qilinadi va jarayon qaynar qatlamli pechda yoki boyitmani muallaq havoda mavhum holatda kuydiriladi. Kuydirish jarayonida odatda H2SO4 ishlab chiqarishga yo‘naltiriladigan 4-6% SO2 tarkibli texnologik oqova gaz ajralib chiqadi. Ikkinchi texnologiya bo‘yicha ayrim korxonalar pirometallurgiya jarayonini qo‘llaydi, ya’ni unda rux distillyasiyasi kuyindi boyitma va koks aralashmasini 1250-1350^oC temperaturagacha qizdirish orqali amalga oshiriladi unda rux qaytariladi va bug‘lanadi: bug‘langan rux uglerod oksidi bilan kondensatorga yuboriladi va u sovugach suyuq rux hosil bo‘ladi. Hozirda yangi jarayonlar – vertikal retorta, minor elektropechi, havo beriladigan minor pechi sanoatda tobora keng qo‘llanilmoqda. Distillyatsiya usulida olingan rux avval rafinatsiyaga (Pb va Fe dan tozalash uchun), so‘ngra Pb, Cd, Cu, As va boshqa qo‘shimchalardan tozalash uchun rektifikatsiya usulida rafinirlashga jo‘natiladi. Rekitifikatsiyadan so‘ng metall miqdori 99,995% Zn dan iborat bo‘ladi. Gidrometallurik ishlab chiqarishda kuygan rux boyitmasini reaktor yoki chanlarda issiq H2SO4 eritmasini pnevmatik va mexanik aralatirish bilan tanlab eritish orqali qayta ishlanadi. Sulfat eritmasi rux kukuni oksidlanishi bilan Fe va As dan, ksantogenat yoki alfa-nitrozo-beta-naftol bilan qisman gidrolizga uchrab kobaltdan tozalanadi. Tozalangan eritma elektrolizga jo‘natilib, quyidagi reaksiya orqali rux katodga o‘tkaziladi: ZnSO4+ H2O → Zn+ H2SO4+1/2O2 Ishchi harorat 30-36^oC va bu haroratni saqlab turish uchun elektrolit sovutiladi. Katoddagi ruxni tozalash sutkada bir marta amalga oshiriladi. Katodli rux induksion pechlarda qayta eritiladi va metall qolipda quritish holiga keltirib quyib olinadi. Bu so‘nggi jarayon bo‘lib quyilgan 99,99% rux quymasi paketlanib sotuvga chiqariladi.