««Metallurgik jarayonlarda issiqlik va massa almashinuvi» fanidan

KURS ISHI 5310300 2022 yil
Varaq
									4
O’z	Varaq		Hujjat №		Imzo		Sana
I. Nazariy qism. 1.1. Ruxning tabiatda tarqalishi. Fizikaviy va kimyoviy xossalari. Olinishi va qotishmalari. Rux – belgisi – Zn. (lot. Zincum), (nem. Zink; XVI–XVII asrda yashagan olimlar asarlarida uchraydigan termin), qadimdan ma’lum kimyoviy element, kimyoviy elementlar davriy jadvalining II guruh elementi, tartib raqami 30, atom massasi 65,37. 5 ta barqaror izotopi ma’lumdir – Zn64, Zn66, Zn67, Zn68 va Zn70. 9 ta radiofaol izotopi orasidan muhimi Zn65 (T1/2 = 245 kun) hisoblanadi. Izotoplari Zn72 (T1/2 = 46,5 soat) va Zn73 (T1/2 = 2 min.) uranning sekin neytronlar bilan bombardimon qilish orqali olinadi. Elementning elektron konfiguratsiyasi 1s^22s^22p^63s^23p^64s^23d^10. Rux latunning tarkibiy qismi sifatida 2000 yillar oldin qo‘llanib kelingan. Latun olishning tarixiy yo‘li mis bo‘lagini kalamin (rux karbonati) va ko‘mir bilan qizdirishga asoslangan. Ruxni quyish san’ati Hindistonda paydo bo‘lgan, keyinchalik Xitoyga o‘tgan va u yerdan Yevropaga portugaliyaliklar tomonidan o‘zlashtirilgan. Sanoat miqyosidagi ishlab chiqarish Yevropada XVII asrda boshlangan.