Menejmet va marketing

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Marketing direktori o’z 

apparati bilan:

 

korxonaning eksport (mahsulot chiqarish) 

imkoniyatlariga mos bozorga yo’llanma bilan 

ta’minlaydi;

 

bozor sharoitlarini  doimo kuzatib tahlil qilib 

boradiki, korxona va uning ma’muriyati sodir 

bo’layotgan o’zgarishlariga shay turish kerak;

 

 

korxona mahsulotlarini xaridorlarga taqdim qilayotgan bozorlarda doimiy 

harakatdagi sotuvchilardan zarur axborotlar olish faoliyatini rejalashtiradi;

 

 

ishlab chiqariladigan, doim nazoratda bo’ladigan 

mahsulotlarning turlarini tavsiya qiladi;

 

bozor yo’nalishini o’rganadi va korxona 

mahsulotlarining tashqi bozor bilan munosabatini 

oldindan belgilaydi;

 

 

bozor strategiyasi bilan tanishtiradi, tovar olib o’tish yo’llarini, savdo-sotiq 

usullarini tanlaydi, qabul qilingan qarorlar to’g’riligini tahlil qiladi;

 

---

509 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

dizaynli tovarlarni ishlab chiqarish, sotish va baholash borasida boshqa 

rahbarlarning qarorlaridan kelib chiqadigan marketing harakatlarini 

muvofiqlashtiradi va o’tkazadi.

 

 

Marketing amaliyotida qondirilmagan 

talabni aniqlash «bozor uyasi»ni topishga 

tenglashtiriladi. Bunda bir qancha 

yondashuvlar bo’lishi mumkin:

 

 

Birinchisi

 

 

Ikkinchisi

 

 

Uchinchi

 

 

 

 

 

 

 

 

bunday masalalarni eng 

istiqbolli bozor 

segmentlarini taqdim 

etadigan firmalar bilan 

muhokama qilish;

 

 

 

mahsulotning shu 

turidan foydalanishda 

duch kelayotgan 

muammolar ro’yxatini 

ishlab chiqish bilan 

bog’liq, so’ngra 100-200 

buyurtmachilar 

firmalari (yoki tegishli 

sondagi yakka 

iste’molchilar) 

aniqlangan 

muammolarni muhimligi 

darajasiga ko’ra tartibga 

solib berishni iltimos 

qiladilar va shu tartibga 

muvofiq holda 

mahsulotni 

takomillashtirish 

bo’yicha tadbirlar qabul 

qilinadi;

 

 

 

talab qilinadigan sifatlar 

strukturasini hamda 

ularning etkazib 

beriladigan mahsulotda 

mujassam etilish 

darajasini tahlil etishdan 

iborat xaridorlarning 

qondirilmagan 

manfaatlarini hisobga 

olish, yangi ehtiyojlarni 

aniqlash bilan birga 

ularni qondirishning 

tayyor yo’llarini topishga 

ham imkon beradi.

 

---

510 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tafsilotlar 

Hayotiy tsikl bosqichlari 

 

bozorga kirib kelish 

qsish 

etuklik 

inqiroz 

Marketing 

maqsadlari 

Novatorlar va 

jamoatchilik fikrini 

shakllantiruvchi 

shaxslarni yangi 

tovarga jalb etish

 

Mahsulot 

sotishni va 

guruh-tur xilini 

kengaytirish

 

Tovar qiyofasini 

belgilaydigan ijobiy 

sifatlarni saqlab turish

 

Qisqartirmoq, 

jonlashtirmoq, 

tuxtatmoq

 

Tarmoq 

savdosi 

Qsish

 

Tez qsish

 

Barqarorlik

 

qisqarish

 

Raqobat 

Yqq yoki juda oz

 

Qisman

 

Kuchli

 

qisman

 

Tarmoqda 

foyda 

Salbiy

 

Qsib boradigan

 

Kamayib boradigan

 

Kamayib 

boradigan

 

Foyda hissasi 

(mahsulot 

birligiga tqg’ri 

keladigan) 

Past

 

Yuqori

 

Kamayib boradigan

 

Kamayib 

boradigan

 

Iste’molchilar 

Novatorlar

 

Daromadi etarli 

kishilarning 

yalpi bozori

 

Yalpi bozor

 

Konservatorla

r

 

Tovar 

assortimenti 

Bir bazaviy model

 

Turli xillar 

sonining qsib 

borishi

 

Tqliq assortimentli 

guruh

 

Talab eng 

yuqori bqlgan 

tovarlar

 

Mahsulot 

sotish 

Tovarga bog’liq

 

Savdo 

joylarining 

kqpayib borishi

 

Savdo joylarini 

kqpayib borishi

 

Savdo 

joylarining 

kamayib 

borishi

 

 

An’anaviy tovar hayotiy bosqichlar jarayoni tafsilotlari

 

---

511 

 

Narx belgilash 

Tovarga bog’liq

 

Narxlar 

diapazoni keng

 

Tqliq narx liniyasi

 

Axborot 

tarzida

 

Tovar harakati 

Axborot tarzida

 

Ishonchi 

bqyicha

 

Raqobat tarzida

 

Axborot 

tarzida

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Xal qiluvchi omillar 

Firmaning va raqiblarning kuchli (zaif) 

tomonlari 

Mahsulot sotish 

tarmoqlari 

XI 

X2 

X3* 

0** 

Boshqarish 

tarmoqlari 

 

 

XI 

X2O 

X3 

Texnologiya 

XI 

 

 

X3O 

X2 

Moliyaviy quvvat 

 

 

XI 

X2X3 

0 

Imij (ovoza) 

 

 

X2 

XI 

OX3 

Mahsulot modellari: a 

turi 

X3 

0 

X2 

XI 

B turi 

0 

X3 

X2 

XI 

Raqobatdosh firmalarni yutuq 

omili bo’yicha qiyoslash

 

---

512 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Marketing  tizimi  faoliyatining  o’ziga  xos  tomoni  va 

asosiy  shart-sharoiti,  shuningdek,  strategiyasi  va 

taktikasining  shakllanishi  marketing  tadqiqotlari  bilan 

belgilanadi.  Amerika  Marketing  Uyushmasi  marketing 

tadqiqotlari  deganda  moddiy  boyliklar  va  xizmatlar 

oldi-sottisidagi 

bitishuvlar  bilan  bog’liq  bo’lgan 

ma’lumotlarni  muntazam  to’plash,  yozib  borish  va 

tahlil etishni tushunadi.

 

F.Kotler fikricha, marketing 

tadqiqotlari

 

bu  moddiy  boyliklar  va  xizmatlar  muomalasi  sohasida  qarorlar  qabul  qilish 

jarayonlarini  takomillashtirish  maqsadida  muntazam    holda  muammolarni  tahlil 

etish,  asosiy  qoidalarni  yaratish  va  ma’lumotlarni  jamg’arishdir.  Marketing 

tadqiqotlari  tushunchasini  boshqa  mualliflar  ham  shu  tarzda  talqin  qiladilar. 

Masalan,  V.B.Ventts  marketing  tadqiqotlari  rahbariyatning  bozor  masalalari 

buyicha  qarorlari  tayanadigan  axborotlarni  izlash  va  tahlil  etishdan  iborat  deb 

qaraydi.  Bu  qarorlar  mahsulot,  narxlar  strategiyasi,  mahsulot  sotishni 

jadallashtirish va taqsimot masalalarini qamraydi. P.E.Grin va D.S.Tull marketing 

tadqiqotlarini  marketing  sohasida  bir  xillashtirish  va  qaror  bilan  bog’liq  bo’lgan 

axborotlarni muntazam izlash tarzida izohlaydi.

 

---

513