Menejmet va marketing

 

Bilimlarni faollashtirish uchun savollar:

 

 

1.

 

Tovar narxi nima va u qanday belgilanadi? 

2.

 

Nima uchun narx marketing majmuining muhimroq elementiga aylandi? 

3.

 

Siz narxlarning qaysi asosiy turlarini bilasiz? 

4.

 

Narxning  o’sib  borayotgan  qiymati  qay  tariqa  narx  darajasini  aniqlash 

usullariga ta’sir etadi? 

3-ilova(10.1) 

Muammoni ifodalash uchun savollar: 

1. Kompaniyaning tashqi iqtisodiy faoliyatida eksport narxlari belgilashda 

qaysi omillarni hisobga olish zarur? 

2. Eksport narxlari belgilashda qaysi harakatlar amalga oshiriladi? 

Muammo:

 

Optimal eksport narxini qanday belgilash? 

 

Kichik muammolar echimini ifodalash uchun savollar: 

Kichik muammo:

 Kompaniya tovar narxini qanday belgilaydi? 

1.1

 

Talab  va  boshqa  tashqi  omillar  narx  belgilashga  qanday  ta’sir 

ko’satadi? 

1.2

 

Mavjud  tovarlar  va  yangi  tovarlar  uchun  kompaniyalar  qaysi  narx 

shakllanish strategiyalaridan foydalanadi? 

---

282 

с 

1.3

 

Kompaniyalar  narx  belgilashda  qay  tariqa  xarajatlar,  talab  va 

raqobatga yo’naltirilgan usullardan foydalanadi? 

Echim:

 

Narx bilan bog’liq qarorlarga qator tashqi omillar, xususan, xaridorlar 

kutayotgan narx, ularning narx va sifat o’rtasidagi aloqa haqidagi tasavvuri, 

raqobatchilarning narxga reaktsiyasi, savdoning reaktsiyasi, shuningdek, iqtisodiy 

sharoitlar ta’sir ko’satadi. 

Narx belgilash uchun kompaniya xaridolrlar muqobil narxlarga qanday javob 

qaytariini bilishi lozim. Eng ideal holatda firma turli narx darajalarida qancha 

miqdorda tovar sotilishini ko’rsatadigan talab egri chizig’i tuzishga harakat qiladi. 

Bu kompaniyaga ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olgan holda umumiy 

tushum miqdorini hisoblab chiqish, turli narx darajasida olish mumkin bo’lgan 

foydani aniqlash va eng ma’qul keladigan narx belgilashga imkon beradi. Talab 

egri chizig’i narx sezuvchanligini ham tavsiflaydi. Kompaniyalar tushumni 

oshirish uchun xaridorlar narx sezuvchanligi past bo’lganda qimmatroq narx 

belgilashi, narx sezuvchanligi kuchli bo’lganda esa – arzonroq narx belgilashi 

mumkin. Eng yuqori ko’rsatkich tahlili yordamida oxirgi sotilgan tovar birligidan 

eng yuqori tushum miqdori uni ishlab chiqarish xarajatlariga teng bo’lgan nuqtada 

foydani maksimal qiladigan narx belgilanadi. 

Mavjud tovarlar uchun narx shakllanish strategiyalari to’g’ri keladigan narx 

darajasi belgilash va avvalgi narx o’zgarishiga nisbatan qaror qabul qilish yoki 

barqaror narxlarni qo’llab-quvvatlashga yo’naltiriladi. YAngi tovarlar uchun 

odatda «qaymog’ini olish» va «bozorga kirib borish» nomi ostidagi narx 

shakllanish strategiyalari qo’llanadi. Bunda «qaymog’ini olish» strategiyasi dastlab 

qimmat narx belgilangan hollarda foydalaniladi va talab elastik bo’lmagan yoki 

kompaniya patent himoyasi bilan ta’minlangan hollarda maqsadga muvofiq. 

«Bozorga kirib borish» strategiyasi dastlab arzon narx belgilashni ko’zda tutadi va 

talab elastik bo’lgan hollarda maqsadga muvofiq sanaladi. Narx shakllanish 

strategiyalari assortiment guruhlari uchun ham ishlab chiqiladi. Assortiment 

guruhidagi turli tovarlar o’rtacha narx yoki nufuzli tovarlarni afzal ko’adigan 

tejamkor xaridorlani qiziqtirish maqsadida turli narx segmentlariga qarataladi.  

---

283 

с 

Xulosa:

 Shunday qilib, kompaniya avvalo, quyidagilarni amalga oshirishi 

lozim: 



 narx shakllantirish maqsadlarini aniqlash; 



 narxni belgilab beradigan omillarni (xarajatlar, talab va h.k.) ajratib 

ko’rsatish; 



 shu axborotni hisobga olgan holda o’z narxlarini shu doirada belgilaydigan 

narx doirasini belilab beradigan narx shakllantirish strategiyasini ifodalash; 



 yoki talabga, yoki xarajatlarga yo’naltirilgan usul asosida narx darajasini 

belgilash; 



 iste’molchilarga taklif etiladigan yakuniy narx va savdo chegirmalarni 

belgilash; 



 narx belgilangandan so’ng iste’molchi va raqobatchilar reaktsiyasini 

aniqlash;  



 yakuniy bosqichda kompaniya qo’yilgan maqsadlarga erishish uchun 

narxlarni nazorat qiladi.