Менежментнинг ривожланиш тарихи ва замонавий ҳолати менежментнинг тарихий шарт-шароитлари

Xazrat Amir Temur “Tuzuklar”ida ma’lum qilishicha, o’z faoliyatida quyidagi 12 ijtimoiy-siyosiy guruhga tayanib ish olib borgan:

• 1. Xazrat Payg’ambarimiz Muhammad Sallallohu Alayhi Vasallamning aziz va mukarram avlodi bo’lmish sayidlar, ulamo va shayxlar.
• 2. Hayotning achchiq-chuchugini totgan bilimdon kishilar.
• 3. Duogo’y taqvodorlar.
• 4. Amirlar, sarhanglar, sipohsolorlar, ya’ni lashkar va qo’shin boshliqlari.
• 5. Sipoh bilan raiyat, ya’ni qopa xalq.
• 6. Saltanat ishlari, uning siru asrorini bilgan, kengashsa bo’ladigan dono va ishonchli kishilar.

Xazrat Amir Temur “Tuzuklar”ida ma’lum qilishicha, o’z faoliyatida quyidagi 12 ijtimoiy-siyosiy guruhga tayanib ish olib borgan:

• 7. Vazirlar, sarkitob va devon bitiklari.
• 8. Xakimlar, tabiblar, munajjimlar va myhandislar.
• 9. Xadis olimlari va roviylar, ya’ni rivoyat aytuvchilar (tarixshunoslar).
• 10. So’fiy va oriflar.
• 11. Hunar va san’at ahli, ya’ni kosiblar va san’atkorlar.
• 12. Har turli mamlakatlardan kelgan sayyoh va tijorat ahli.

“Tuzuklar” muallifining fikriga ko’pa masalan, vazirlar to’rt sifatga ega bo’lishlari shart:

• 1. Asillik, toza nasllik va ulyg’vorlik.
• 2. Aqlu farosatlik.
• Z. Sipoh bilan raiyat ahvolidan boxabarlik va ularga g’amxo’rlik ko’psatish,

ular bilan yaxshi muomalada bo’lish;

• 4. Sabru bardoshlilik, muloyimlik.

Menejmentning klassik maktablari

Ilmiy menejment maktabi (1885-1920)

Ma’muriy menejment maktabi (1920-1950)

Ilmiy menejment maktabi

• Bu maktabning boshida amerikalik muxandis-tadqiqotchi F.Teylor (1870-1915) turgan, u o’zining kundalik ishida unumdorlik va samaradorlikni oshirish maqsadida ishlab chiqarish va mehnatni faollashtirish muammolarini hal qilgan. Maktabga xos asosiy belgilar:
• ma’muriyat hal qilishi kerak bo’lgan vazifalarni belgilash;
• sub’ektivizm va avtoritar usullarni ilmiy qoidalarga almashtirish;
• boshqaruvni sanoat mehnati sohasiga aylantirish;
• mehnatni taqsimlash va ixtisoslashtirish, xodimlarni tor vazifalarni bajarishga yo’naltirish;
• faoliyatni qat’iyan tartibga solish;
• vazifalarni bajarish uchun eng yaxshi, eng to’g’ri bajaradigan xodimlarni maqsadga qaratilgan xolda tanlab olish, ularni o’qitish;
• xo’jalik vazifalarini hal qilishning eng yaxshi usullarini belgilash uchun ilmiy tahlildan foydalanish;
• ishlarni rejalashtirish;
• xodimlarni rag’batlantirish.

Фредерик Уинслоу Тейлор
(1856-1915)