Менежментнинг назарий асослари 1- мавзу. Менежментнинг ривожлaнисҳ тaрихи вa ҳозирги ҳолaти. Менежментнинг нaзaрий aсослaри. Меҳнaтни босҳҚaрисҳ усуллaри

Маъмурий менежмент мактаби (1920-1950)
"Илмий менежмент" намоёндалари ўз илмий ишларини, асосан, корхона, ташкилот бошқарувини такомиллаштиришга бағишлашган. Улар бошқарув даражасидан қуйи масалалар билан, яни фақат ишлаб чиқариш даражасидаги бошқарув билан шуғулланишган. Маъмурий мактабни вужудга келиши муносабати билан мутахассислар энди умум ташкилот даражасидаги бошқарув муаммолари билан шуғуллана бошладилар.
Тейлор ва Гилбретлар оддий ишчиликдан маваффақиятга эришиб, шуҳрат қозониб мартабага кўтаринганлар. Айнан шу тажриба уларнинг бошқарув тўғсир этган. Улардан фарқли ўлароқ, маъмурий бошқарув мактабнинг асосчилари йирик бизнез соҳасидан машҳур, бошқарувнинг юқори бўғинида энг юксак тажрибали амалиётчи раҳбарлар бўлганлар.
Уларни ташвишлантирувчи бош масала - бу умум ташкилот миқёсидаги самарадорликка эришиш бўлган. Улар бошқаришнинг қуйидаги икки жиҳатига эътиборни қаратдилар:

1. 
   ташкилотнинг оқилона бошқарув тизимини ишлаб чиқиш. Шу мақсадда ташкилотни бўлинмалар ёки ишчи гуруҳларга бўлиш, молия, ишлаб чиқариш ва маркетинг бошқарувни такомиллаштиришнинг муҳим томонлари деб ҳисобладилар;
   
2. 
   ташкилотнинг оқилина таркиби ва ходимларни оқилона бошқаришга эришиш. Шу мақсадда бошқаришда яккабошлик бўлишини ва ходим фақатгина битта бошлиқдан топшириқ олиши ва унга бўйсуниши лозим деган ғояни илгари суришди.
   

Бу мактабнинг энг ёрқин арбоби Анри Фаёл ҳисобланади. Тадбиркор, ташкилотчи, олим - бу хислатларнинг барчасини ана шу инсон ўзида мужассамлаштирган. Фаёл ҳамма саноат компаниясига раҳбарлик қилиш иш мажмуасини 6та асосий гуруҳга тақсимлади ва ҳар вазифани бажаришга кетадиган вақт сарфини аниқлади:

1. 
   бошқарув аппаратининг маъмурий фаолияти. Бунга қуйидаги вазифалар киради: режалаштириш, ташкил қилиш, раҳбарлик қилиш, вақт сарфини тартибга солиш – умумий 40%;
   
2. 
   тижорат фаолияти: сотиб олиш, сотиш, алмашлаш - иш вақтининг 15%;
   
3. 
   техник ишлаб чиқариш фаолияти: ишлаб чиқариш, сақлай бериш, текшириб кўриш, назорат қилиш - иш вақтининг 10%;
   
4. 
   молиявий фаолият - молиявий назорат олиб бориш, шу жумладан самарадорлик, cапитал киритиш соҳасида - иш вақтининг 10%;
   
5. 
   ҳимоя қилиш билан боғлиқ фаолият - хавфсизлик техникаси - иш вақтининг 10%;
   
6. 
   назорат вазифаси, ёки ишлаб чиқаришдаги ҳолатни ҳисоб китоб қилиш - иш вақтининг 10%.
   

А.Файол томонидан ишлаб чиқилган бошқарув назариясиҳақидаги иккинчи муҳим қоида, бу йирик корхонада ишловчи кишилардан ташкилотчилик (маъмурий), техник қобилиятлар ва билимларининг исботидир. У бу кўрсаткичларни фоиз кўринишида қуйидаги жадвал шаклида келтирган.