Menejmentga kirish

Aqliy rivojlanish darajasi. 
Ilmiy izlanishlar aqliy rivojlanishni 3 
bosqichdan va ular har biri oʻz navbatida 2 bosqichdan iboratligini koʻrsatadi.Har 
bir rivojlanish bosqichida individual axloqiy qaror tashqi ta’sirlarga kamroq 
bogʻliq boʻlib,shaxsiy mustaqil boʻla boshlaydi. 
Birinchi etapda,insonning tashqi ta’sirlar,ya’ni jismoniy jazo, mukofotlash 
yoki qiziqishlarining oʻzgarishidan kelib chiqadigan shaxsiy qarorlarga asoslangan 
toʻgʻri va notoʻgʻri narsalar oʻrtasidagi tanlovi.Ikkinchi etapda, ya’ni kelishilgan 
bosqich,kutilgan 
standartlarni 
qoʻllab-quvvatlash 
hamda 
boshqalarning 
kutganlarini 
ta’minlashga 
bogʻliq 
axloqiy 
qarorlardir.Uchinchi,ya’ni 
qoidalashtirilgan bosqichda,shaxslar umuman oʻzlari tegishli boʻlgan jamiyatning 
vakolatlaridan tashqari aqliy madaniyatning qadr-qimmatini aniqlab oladilar.Uchta 
bosqich va oltita etaplari -4 rasmda tasvirlangan. 
Umuman olganda aqliy rivojlanish haqida qanday xulosaga kelishimiz 
mumkin? Birinchidan,odamlar aynan yuqoridagi 6bosqichda takomillashib 
boradi.Ikkinchidan,aqliy rivojlanishning davomiyligini hech kim kafolatlay 
olmaydi. Uchinchidan,koʻpchilik oʻsmirlar asosan 4 bosqichda:Ularga qoidalarga 
boʻysunish cheklangan va garchi turli sabablar boʻlsa ham,axloqiy tarbiya olishga 
majburdirlar.Masalan,3-bosqichdagiish bajaruvchi shaxs oʻzining tengdoshining 
qoʻllab-quvvatlashiga asoslanib qarorlar qabul qilishni xoʻsh koʻradi ;4-
bosqichdagi shaxs esa tashkilot qonun qoidalari hamda tartibini hurmat qilgan 
holda qarorlar chiqarish yoʻlibilan “ajoyib,oʻrnak boʻluvchi xodim”boʻlishga 
urinadi , va -bosqichdagi boshqaruvchi shaxs oʻzi notoʻgʻri deb hisoblaydigan 
tashkilotning tajribalarini koʻrsatishga harakat qiladi. 
Tashkilotning madaniyati. 
Shuningdek, Qachonki tashkilotda axloqiy xatti-
harakatlar boʻslsa,madaniyatni yuqori axloqiy standartlar asosida ruhlantirish va 
shuningdek yuqori xavfdagi bagʻrikenglik,nazorat va mojaro bagʻrikenglikni 
boʻlishi.Xodimlar madaniyati shuningdek, tajovuzkor va yangi,axloqiy boʻlmagan 
dasturlar kashf boʻladi va xabardor,va bepul ochiq ishlar ular koʻrib haqiqiy emas 
yoki shaxsan istalmagan. 
Kuchli ta’sir ahamiyatga ega boʻlgani sababli, koʻp tashkilotlar, boshqaruvga 
asoslangan qadr-qimmatdan qaysiki, tashkilotning yoʻl boshlovchi xodimlari shu 
yoʻldan foydalanadi. Misol uchun Timberland kompaniyasi boshqaruvga 
asoslangan qadr-qimmatga ega. “Yaxshiroq qil” degan birgina oddiy gap bilan 
Timberlanddagi ishchilar kutilgan va qadrlangan nimaligini bilashadi: ya’niki, 
“yaxshiroq qil”ishga yoʻllar topish-xaridorlar uchun mahsulot sifatini oshirish, 
oʻzaro munosabatlar xizmati mashgʻulotlarini namoyish qilish,ishchi tayyorlash 
dasturlarini ishlab chiqish yoki tashkilotning yigʻish vazifalarini yanada doʻstona 
munosabatlar 
asosida 
tashkil 
qilish 
yoʻllarini 
hisoblab 
chiqish 
kabi 
harakatlardir.shuningdek,bosh ijrochi direktor Jeffrey Swartz deydi kompaniyaning 
veb-saytida “Biz Timberland hamma narsani yaxshiroq qilish uchun bir yoʻl topish 

---

60 
uchun ta’qibdan chiqqan holda oʻsdi”.Gorningda xodimi xatti harakati asosiy 
qadriyatlardan biri boʻlib hisoblanadi.Xodimlari halol,munosib va adolatli yoʻl 
bilan ishlashlari kutiladi.Timberland va Gorning yolgʻiz emas qadriyatlar asosida 
boshqarishni foydalanishdi.Tadqiqotlardagi global kompaniyalar koʻp sonli deb 
topildi,ular yozma korporativ qadriyarlar bayonoti edi.Bu tadqiqotlarga 
shuningdek,koʻp kompaniyalar ishinadi,bu qadriyatlarga ta’sir qiladi,munosabat va 
obroʻ,kompaniyani ongli xodimlari qadriyatlar bilan bogʻliq ish qilishadi va 
tashkilot rahbarlari qadriyatlar ahamiyatini kuchaytirishga uchun muhim shaxsdir. 
Shunday qilib ,bir tashkilot rahbarlari usha yerda muhim rol oʻynaydi.Ular ish 
oʻrinlari kabi madaniyat va qiymatlar qabul qilish va xodimlar bajargan ishiga 
mas’uldirlar.Aslida,tadqiqot menejerlar axloqiy va noaxloqiy harakat uchun 
shaxsning qarori ustidan eng muhim ta’sir koʻrsatadi.Odamlar ishboshchilarni 
nima bajarayotganini kuzatadi va ma’qul amaliyotlari namuna sifatida 
foydalaniladilar. 
Agar madaniyatni kuchli va yuqori axloqiy standart deb qoʻllab-
quvvatlansa,unda qudratli va axloqiy jihatdan ijobiy ta’siri boʻladi yoki teskarisi 
boʻlsa noaxloqsizlik boʻladi. Masalan, IBM mijozlar,ishchilar,sheriklar va 
jamoalar bilan axloqiy kelishuvni ta’kidlab kuchli madaniyatga ega.Axloqiy xatti-
harakatni batafsil mazmuni ishlab chiqilishi kerak va koʻrsatmalarni buzganlik 
uchun jarima : ishdan jumladan intizomiy xatti-harakatlar amalga oshirilmogʻi 
kerak. IBM ning rahbarlari doimo axloqiy xatti ahamiyatni mustahkamlaydi