"menejment va iqtisodiyot"

Chiziqli-shtabli  tuzilma  har  bir  rahbar  huzurida  ixtisoslashgan  xizmatlar, 
maslahatchilar  kengashi,  ya`ni  shtablar  tuzish  orqali  tashkil  etiladi.  Bu  struktura 
1 
Ш 

---

127 
 
quyidagi  ko`rinishga  ega.  
 
 
 
 
 
 
Shtablarning  vazifasi  har  xil  muammolarni  o`rganish  orqali  rahbarga  qaror 
qabul  qilishda  yordam  berishdan  iborat.  Bunday  shtablarga  ehtiyojning  paydo 
bo`lishiga  asosiy  sabab  –  tashkilotlardagi  funktsiyalarning  murakkablashuvidir.  Bu 
erda mehnat taqsimoti  ikki  turdagi  maqsad va vazifalar  bilan  belgilanadi.   
Chiziqli  rahbarlar  korxonaning  bosh  maqsadiga  erishish  yo`lidagi  birlamchi 
vazifalarning 
bajarilishiga 
javobgar 
bo`lsalar, 
shtabdagilar 
esa 
birlamchi 
vazifalarga  tobe  bo`lgan  ikkilamchi  vazifalarning  bajarilishiga  javobgardirlar.  Ular 
maslahat  berish  funktsiyasini  bajaradilar.  Ularning  asosiy  vazifasi  taklif  etilgan 
ijobiy  va  salbiy  maslahatlar  ichidan  maqsadga  muvofig’ini  aniqlash  va  uzil-kesil 
qabul  qilishdan  iborat.  Shtabdagi  menejerlar  o`zlarini  mutaxassis,  o`z  sohalarining 
bilimdoni  ekanligini  isbotlamoqchi  bo`lsalar,  chiziqli  rahbarlar  esa,  yakka  rahbar 
ekanliklarini  pesh  qiladilar.  G’arb  menejmentidagi  ayrim  nazariyotchilar  bu  ikki 
turdagi  menejerlar  korpusini  yaxlit  tashkilot  tarkibidagi  qarama-qarshi  ijtimoiy 
guruh  deb  atashadi.  Bu  yerda  shtabdagilar  o`zlarini  elita  darajasida  his  etadilar. 
Yirik  korporatsiyalardagi  shtablar  ko`p  hollarda  mazkur  korxonaning  asosiy 
markaziy 
organlariga 
aylanib 
qoladilar 
va 
chiziqli 
organlar 
faoliyatini 
murakkablashtirishga  urinadilar.  Bunday  vaziyatdan  qutulish  uchun  korxonalar 
boshqarish  tuzilmasiga  o`zgartirishlar  kiritib,  shtablar  sonini  yoki  ularning 
xodimlarini  qisqartirishga  erishadilar.  Bu  tuzilmaning      afzalligi  shundaki,  chiziqli 
rahbarlar  o`z  diqqatlarini  ilmiy-tadqiqiy  ishlarga  emas,  balki  asosan,  korxonaning 
joriy  faoliyatiga  qaratadilar.  Uning  kamchiligi  esa  boshqaruv  tizimida  ortiqcha 
bo`g’inlarning  paydo  bo`lishi,  boshqarish  tezkorligining  susayishi,  boshqarish 
xarajatlarining  o`sishidadir.  
Chiziqli-shtabli  tuzilmadan  farqli  o`laroq  boshqaruvning  funktsional  
tuzilmasi 
rahbarlar 
va 
tuzilma 
bo`g’inlarining 
boshqaruv 
faoliyatini 
ixtisoslashtirishga  qaratilgandir  (7.4-chizma).  Bunda  har  bir  boshqaruv  bo`g’iniga 
muayyan  funktsiyalar  biriktirib  qo`yiladi.  Masalan,  biri  marketing,  ikkinchisi 
ishlab chiqarishni,  uchinchisi  esa, moliyani  boshqarish bilan shug’ullanadi. 
 
Boshqarish  apparatini  funktsional  ixtisoslashtirish  uning  samaradorligini 
ancha  oshiradi.  Boshqarishning  barcha  funktsiyalarini  bajarishi  lozim  bo`lgan 
universal  rahbarlar  o`rniga  o`z  sohasini  puxta  biladigan,  o`z  shtatiga  ega  bo`lgan, 
o`ziga  topshirilgan  ish  uchastkasi  uchun  javob  beradigan  mutaxassislar  apparati