"menejment va iqtisodiyot"

6.3.  Korxona xodimlari-jamoalari orasidagi nizolarni boshqarish  
va bartaraf etish yo`llari. 
«Nizo  -  bu  o`zaro  kelishmovchilik  yoki  qarama-qarshilik,  dushmanlik, adovat 
orqasida  tug’ilgan  holat,  munosabat,  ixtilof,  nifoq».  Adovat,  ixtilof,  nifoq  tufayli 
o`zaro  janjallar  sodir  bo`ladi.  Odamlar  janjal  haqida  o`ylaganlarida  dushmanlik, 
qo`rqitish, bosqinchilik,  tortishuv kabi noxushliklarni  nazarda tutishadi.   
Boshqarish jarayonida nizo – bu rahbar, ishchi va boshqa xodimlar o`rtasida 
muayyan  masalalarni  hal  qilishda  tomonlarning  o`zaro  bir  echimga  kela  olmaganli 
tufayli  vujudga  keladigan  vaziyatdir. 

---

114 
 
Ishlab  chiqarishdagi  nizolar  kishilar  kayfiyatiga  salbiy  ta`sir  qiladi  va  ularning 
ish  qobiliyatini  pasaytiradi,  jamoadagi  «ruhiy  iqlim»ni  yomonlashtiradi,  kadrlar 
qo`nimsizligini  ko`paytiradi.  Shuning  uchun  bu  masalalarga  doimo  e`tibor  berib, 
mehnat  jamoalarini  boshqarish,  kadrlar  turg’unligini  ta`minlovchi  shartlardan 
biridir.  Ishlab  chiqarishda  nizoli  vaziyatlarning  oldini  olish  uchun  barcha 
imkoniyatlardan  foydalanish  lozim.   
Nizo  qanday  xarakterga  ega  va  qay  darajada  katta  bo`lmasin,  barcha hollarda 
nizoning  sabablari  hamda  uni  vujudga  keltirgan  holatlar  diqqat  bilan  tahlil  qilinishi 
zarur.  Rahbar  har  bir  aniq  vaziyatning  tagiga  adolat  va  ob`ektivlik  bilan  etishi, 
tegishli  xulosalar  chiqarishi  kerak.  Sotsiologik  tadqiqotlarining  ko`rsatishicha, 
«ruhiy  iqlim»  yaxshi  hamda  intizom  ancha  yuqori  bo`lgan  joyda  faqat  iqtisodiy 
ko`rsatkichlar  yuksak  emas,  balki  nizolar  ham  anchagina  kam,  xodimlarning  o`z 
mehnatidan  katta  qoniqish  olayotgani  ko`zga  tashlanib  turadi.  Xodimlar  noroziligi 
yuksak  talabchanlik  va  ishlab  chiqarishning  ba`zi  jihatlarini  yaxshilash,  bu  bilan 
mehnat  unumdorligini  oshirish  istagining  natijasi  sifatida  ijobiy  sabablarga  ham 
ega bo`lishi mumkin.   
Ishlab  chiqarishda  nizoli    vaziyatlar  turli  sabablarga  ko`ra    vujudga  kelishi 
mumkin.  Ulardan:  mehnatni  tashkil  qilishdagi  kamchiliklar;  haq  to`lashning 
takomillashtirilmaganligi; 
yomon 
mehnat 
sharoitlari; 
mehnat 
haqidagi 
qonunlarning  buzilishi;  rahbarlikning  qoniqarsiz  saviyasi;  o`zaro  munosabatlar 
madaniyatining  past saviyasini  ko`rsatish mumkin. 
Nizolarning  asosan to`rt xili  ko`p uchrab turadi (6.2.3-chizma). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ichki  shaxsiy  nizo  bir  kishining  o`ziga  bir-biriga  zid  topshiriqlar  berilib, 
rahbarning  pirovard  talabi  bir-biriga  mos  kelmay,  bajaruvchi  bunday  holda  nima 
qilishini  bilmay  xunob bo`lgan hollarda vujudga  keladi.   
Tadqiqotlar  va  kuzatishlar  bunday  vaziyatlar:  ishchining  o`z  ishidan 
qoniqmaganligi,  o`ziga  va  korxonaga  ishonchsizlik,  shuningdek,  xodimda 
asabbuzar  holatlarning  tez-tez  sodir  bo`lib  turishi  natijasida  vujudga  kelishini 
ko`rsatadi. 
Shaxslararo  nizolar  hayotda  keng  tarqalgan  nizolardir.  Bunday  nizolar, 
masalan: