Меnejment

4. Chiziqli pog’onali strukturaning mohiyati nimada? Uning qanday avfzalliklari va kamchiliklari bor?

4.4.а. Чизиқли тузилманинг моҳияти Чизиқли структура бошқариш структурасининг энг содда тури бўлиб, у қуййдаги кўринишга эга (10-чизма). Бунда бошқаришнинг ҳамма функциялари корхона раҳбари (1) қўлида тўпланиб, барча қуйи раҳбарлар (А, Б, В) ва ишлаб чиқариш бўғинлари (А1, А2; Б1, Б2; В1, В2) унга буйсунади. Ҳар бир раҳбар ўзига ишониб топширилган бўлинма фаолиятини яккабошчилик асосида бошқаради ва барча зарур қарорларни мустақил равишда қабул қилади. Буйсунувчи ходимлар фақат ўзларининг бевосита раҳбарларининг фармойишларини бажарадилар. Юқори турувчи раҳбар ходимларга уларнинг бевосита бошлиғини “четлаб” мурожаат қилмаслиги керак. Масалан, корхона директори цех бошлиғини четлаб мастерга буйруқ бермаслиги керак. Шу тариқа раҳбарликнинг вертикал линяси ва бўйсунувчиларга таъсир кўрсатишнинг тўғридан-тўғри йўли очилади. 10-чизма. Бошқаришнинг чизиқли структураси. Чизиқли стуктуранинг ўзига хос ижобий томонлари ва камчиликлари бор (17-жадвал). 17-жадвал Чизиқли структуранинг ижобий ва салбий томонлари Ижобий томонлари Салбий томонлари бундай структура бир-бирига зид, чалкаш топшириқлар берилиш ҳолларини камайтиради, яккабошчиликни ва шахсий жавобгарликни мустаҳкамлайди; бу структура оддий, пухта ва тежамлидир; босқичлар сони кам бўлганда бошқарилувчи объект ишига кам киши аралашади, вазифалар тезкор ҳал этилади, бутун тизим самарали ишлайди; ходимлар фақат ўз раҳбарига ҳисобот берадилар, натижада ижрочилик ва интизом даражаси анча ошади. бундай структура оддий, барқарор масалаларни ечишга мўлжалланганлиги сабабли, унинг доирасида комплекс масалаларни ҳал қилиш анча қийин кечади, бундай шароитда раҳбарлар кўпроқ. тезкор ишлар билан банд бўлиб, стратегик комплекс муаммоларни эътибордан четда қолдирадилар; бундай бошқарищда тенг ҳуқуқли структура бирликлари негизида горизонтал боғланиш бўлмайди; бундай бошқарув шароитида буйруқбозлик ва расмиятчиликнинг пайдо бўлиш хавфи кучли, чунки структуранинг ҳар бир бўғинида раҳбар ўз лавозими бўйича фармойиш бериш учун барча ҳуқуқларга эга бўлади. Бошқаришнинг чизиқли структураси унча мураккаб бўлмаган ишлаб чиқариш шароитида, ижрочиларнинг вазифалари оддий, буйруқ, ва ахборотлар ҳажми кам бўлганда ўзини оқлаши мумкин. Ишлаб чиқаришнинг тобора мураккаблашиб, кўламининг кенгайиб бориши бошқариш функцияларини табақалаштиришни талаб қилади, чизиқли структуранинг ўрнига чизиқли-штабли структуранинг вужудга келишини тақозо этади.