Menejment nazariyasi

3.4.  Menejmentda  vaziyat  yondashuvi
M enejm ent  vazifalarini  bajarishda  korxona  va  tarm oqlar 
o'rtasida  vaziyat  o'zgarishlari  deb  ataladigan  farqlarga  e’tibor 
berish  lozim.  Ular  ikki  xil  bo'ladi:  tashqi  va  ichki.  Ichki  o'zgarishlar 
aniq  korxona,  tarmoqni  tavsiflaydi.  Ichki  muhitga  korxona  maqsad- 
lari,  resurslari,  kattaligi,  vertikal  va  gorizontal  mehnat  taqsimoti 
va  h.k.  kiradi.  Korxonalar  o'rtasidagi  ichki  farqlar  binolar o'rtasidagi 
farqqa  o'xshaydi.  Masalan,  binolar  arxitekturasi,  materiali,  kattali­
gi  bilan  farq  qilib,  bu  farq  natijasida  ularning  biri  klub,  boshqasi 
kishilar  yashaydigan  uy  bo'lishi  mumkin.  Xuddi  shunday  tarzda 
korxonalarning  ichki  farqlari  ularning  vazifalarini  belgilaydi.  Bu

---

o'zgarishlarni  m a’lum  darajada  nazorat  qilish  m um kin  va  ular 
boshqaruv qarorlari  natijasida vujudga keladi.  Rahbariyat tomonidan 
ichki  o'zgarishlar  borasida  qabul  qilinadigan  qarorlar  qanchalik 
samarali  va  unumdor  faoliyat  yuritishni  belgilaydi.
Korxonaning  kattaligi  ichki  farqlar  korxonani  boshqarishga 
qanday  ta’sir  etishini  yorqin  namoyon  qiladi.  Yirik  aksiyadorlik 
jamiyatini  boshqarish  bilan  kichik  korxona,  do'konni  boshqarish 
o'rtasida  katta  farq  mavjud.  Korxona  qancha  katta  bo'lsa,  uni 
boshqarish  ham  shunchalik  qiyin  bo'ladi.
Tashqi  o'zgarishlar  korxonadan  tashqaridagi  muhit  omillaridir. 
Ular  qatoriga  yirik  raqobatchi  korxonalar  texnika  va  texnologiyani 
olish  manbalari,  ijtimoiy  omillar,  davlat  boshqaruvi  kiradi.  Tashqi 
muhit, tashqi o'zgarishlar korxona faoliyatiga turlicha ta’sir ko'rsatadi. 
Shu  sababli  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilishda  vaziyatni  hisobga 
olish  zarur.  Qaysi  o'zgarishlar  korxona  muvaffaqiyatiga  kuchliroq 
ta ’sir  qilishini  ko'rsatish  yetarli  emas.  Turli  tu m an   vaziyat 
ko'rsatkichlari  va  menejment  jarayonining  barcha  vazifalari  o'zaro 
bog'liq  hamda  ularni  bir-biridan  ajratib  ko'rib  chiqish  mumkin  emas- 
ligi  ma’lum  qiyinchiliklarga  olib  keladi.  Suvga  tashlangan  tosh  bu- 
tun  ko'l  bo'ylab  tarqaluvchi  to'lqinlarni  hosil  qilgani  kabi,  biror 
muhim  omilning  o'zgarishi  butun  korxona  faoliyatida  aks  etadi.
Korxona  faoliyati  samaradorligiga  ko'plab ham ichki,  ham  tashqi 
omillar  ta’sir  etishi  sababli  u  menejmentning  eng  yaxshi  usuli  - 
aniq  vaziyatni  hisobga  olgan  holda  belgilanadi.  Shu  vaziyatga  eng 
mos  bo'lgan  usul  eng  samarali  usul  bo'ladi.  Shu  sababli  muvaffa- 
qiyatli  boshqaruv  integratsiya  qilingan  yondashuvni  talab  etadi.
Vaziyat  yondashuvi  bilan  bevosita  bog'liq  tizimli  yondashuv- 
ga  turli  xususiy  yondashuvlar,  menejment  vazifalari  uzviy  bog'liq 
bo'lib,  korxona  qator  o'zaro  bog'liq  kichik  tizimdan  iborat  tizim 
sifatida  o'rganiladi;  tizim  nazariyasi  rahbarlarga  tizimning  a’lohida 
qismlari  o'rtasidagi  tizim  va  uni  o'rab  turgan  muhit  o'rtasidagi 
bog'liqlikni  tushunishga  imkon  beradi.  Vaziyat  yondashuvi  tizim 
nazariyasini  amalda  qo'llashni  korxonaga  ta’sir  etuvchi  asosiy  ich­
ki va tashqi o'zgarishlarni aniqlash  yo'li  bilan  kengaytiradi,  qo'yilgan 
maqsadga erishish  uchun menejmentning aniq usullarini aniq vaziyat 
bilan  bog'lab  amalga  oshirish  imkonini  beradi.

---

X ulosa
M oddiy  dunyo  ko'p  tizim lardan  iborat.  Tizim  -  bu  ko'rsatkich- 
lar  to'plam i  bo'lib,  tuzilm aviy  elementlardan  iborat  va  m enejm ent 
tizim i  m uhitini  shakllantiruvchi  omildir.
Texnikaviy  texnologik  va  tashkiliy  tizim lar  yig'indisi,  m enej­
m entning  tashkiliy-texnik  tom onini  shakllantiradi.
Ijtimoiy-iqtisodiy  tizim  2  ta  tagtizim lardan  iborat:  boshqaruv- 
chi  va  boshqariluvchi.
M enejm entda  tizim li  yondashuv  qo'yilgan  m enejm ent  maqsad- 
larini  tatbiq  etishdan  olingan  yuqori  samaraga  erishish  vositalari, 
uslublarining  shakllanishiga  olib  keladi.
Tizimli  yondashuv  tashqi  va  ichki  o'zgaruvchi  omillarga  rioya 
etishdan  iborat  bo'lib,  m enejm entning  aniq  usullarini  qo'llashni  o'z 
ichiga  oladi.