Менежмент. Маркетинг

Boshqarishga tizimlashtirilgan qarash

Menejmentga birinchi qiziqish 1911 yilda kuzatilgan. Xuddi o‘sha paytda Frederik U. Teylor o‘zining ananaviy ravishda Menejmentni ilm va tadqiqotning mustaqil sohasi deb tan olinishining boshlanishi deb hisoblangan «Ilmiy boshqaruvning tamoyillari» degan kitobini nashr etdi. Albatta, tashkilot maqsadlariga unumli ravishda erishish uchun uni tizimlashtirilgan holda boshqarish tushunchasi darxol paydo bulmagan. Bu konsepsiya uzoq muddat mobaynida, XIX asrning urtalaridan boshlab asrimizning 20-yillarigacha rivojlanib kelgan. Menejmentga dastlabki qiziqishning asosiy kuchi bo`lib Angliyada boshlangan sanoat revolyusiyasi bo‘lgan. Ammo, Menejmentning o‘zi tashkilotning rivojlanishiga va muvaffaqiyatiga jiddiy hissa qo‘shadi degan g‘oya ilk bor Amerikada paydo bo‘ldi.

Bir necha omillar zamonaviy Menejmentning vatani bo‘lib nimaga aynan Amerika bo‘lganini tushunishga yordam beradi. Xatto XX asr boshida Qo‘shma SHtatlar inson o‘zining kelib chiqishi, millati bilan bogliq bo‘lgan kiyinchiliklarni o‘zining omilkorligini namoyon qilibengib chiqqan amaldagi yagona mamlakat edi. O‘z taqdirini yaxshilashga intilgan millionlabevropaliklar XIX asrda Amerikaga ko‘chib kelishdi, bu esa mehnasevar insonlardan iborat bo‘lgan g‘oyat katta ish kuchi bozorini tashkil etdi. Qo‘shma SHtatlar paydo bulganidan boshlab talim olishni xoxlagan barcha insonlar uchun talim g‘oyasini jiddiy ravishda qo‘llab kelgan. Talim biznesda har xil rollarni , shu jumladan, Menejmentni intellektuallik bilan bajarishga kobiliyatli insonlar sonining usishiga yordam berdi. Qurilishi XIX asr oxirida tugallangan transkontinental temir yullar Amerikani dunyodagi eng yirik yagona bozorga aylantirdi. Qiziq, o‘sha paytda biznesda davlat Menejmenti deyarli mavjud emas edi. Aralashmaslik o‘z biznesi rivojining boshlarida muvaffakiyatga erishgan tadbirkorlarga monopolistlarga aylanishlariga imkon berar edi. Bu va boshqa omillar yirik tarmoqlar, yirik korxonalarning tashkil topishini vujudga keltirdi, buning xammasi Menejmentning rasmiyatchilik usullarini talab qilardi.

Menejmentning fan, ilmiy tadqiqot sohasi sifatida paydo bo‘lishi va shakllanishi, qisman, katta biznes ehtiyojlariga javob, qisman, sanoat revolyusiyasi davrida yaratilgan texnikanint afzalliklaridan foydalanishga urinish, qisman, ishni bajarishning eng samarali usullarini topish ishtiyoqida bo‘lgan bir nechtagina qiziquvchan insonlarning yutug‘i edi.