Менежмент. Маркетинг

8.1.3. Xodimlarni boshqarish

Xodimlarga ishlab chiqarish yoki boshqaruv operatsiyalarini bajaruvchi va mehnat vositalaridan foydalanish bilan mexnat predmetini qayta ishlash bilan band bo‘lgan barcha ishlovchilar kiradi. Xodimlardan quyidagilar ajratiladilar: ishchilar, rahbarlar, mutaxassislar va texnik ijrochilar.

Xodimlarni boshqarish - bu jamoa va alohida xodimlarga ulardan muvofiq foydalanish, ularni faoliyat yuritishi va rivojlanishi bo‘yicha maqsadga qaratilgan, tashkilot maqsadlariga erishishga yo‘naltirilgan ta’sir ko‘rsatishdir.

Xodimlarni boshqarishning texnologik jarayoni quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

0. 
   odam resurslarini rejalashtirish;
   
1. 
   xodimlarni tanlash;
   
2. 
   xodimlarni tanlab olish va baholash;
   
3. 
   xodimlarga haq to‘lash va rag‘batlantirish;
   
4. 
   kasbga qayta yo‘naltirish va moslashuv;
   
5. 
   xodimlarni rivojlanishi;
   
6. 
   mavjud xodimlarni baholash ;
   
7. 
   rahbar xodimlarni tayyorlash, martabani rejalashtirish ;
   
8. 
   ko‘tarish, pasaytirish, boshqa ishga o‘tkazish, ishdan bo‘shatish;
   
9. 
   xodimlardan foydalanish.
   

Hammadan avval, tashkilotning xodimlarga bo‘lg‘uvsi ehtiyoj-larini rejalashtirish turadi. Ularning asosida quydagilar yotadi:

- tashkilotning ishlab chiqarish dasturi;

- mahsulotni ishlab chiqarish (sotish)ni rejalashtirish strategiyasi; -tashkilot xodimlarining vujudga kelgan ta’minlanganligi, tuzilishi

va sifati;

Tashkilotning kelguvsi davrdagi xodimlarga ehtiyojlarini rejalashtirishda hisoblash usuli, ekspert baholari usuli va ekstropolyatsiyalash usulidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Rejani quyidagilar kesmasida turkumlashtirish kerak:

0. 
   mutaxassisliklar;
   
1. 
   davrlar;
   
2. 
   xodimlarni jalb qilish manbalari.
   

SHundan keyin rejani bajarilishi amalga oshiriladi. Keyin xodimlarni tanlash keladi. U bo‘sh o‘rinlarga munosib nomzodlarni topish jarayonidan iborat bo‘ladi. Xodimlarni to‘g‘ri tanlashga bir tomondan bo‘sh lovozimga rasmiy talablar, boshqa tomondan- xodimlar haqidagi axborotlarni, ularni asoslangan ravishda birlashtirishni bajarish uchun mavjudligi asos bo‘ladi.

Tashkilot xodimlarining tanlash jarayoni o‘z ichiga quyidagi bosqichlarni olishi mumkin:

0. 
   tashkilotning xodimlarga ehtiyoji rejasini ishlab chiqarish;
   
1. 
   ishchi kuchi bozorining haqiqiy monitoringi;
   

-liniyali menejer tomonidan xodimlar bo‘limiga buyurtmani tuzilishi;

0. 
   nomzodga talablarni belgilanish;
   
1. 
   kompaniyaning ichidan va tashqarisidan qidirish;
   
2. 
   xodimlarni tanlash;
   
3. 
   xodimlarni baholash.
   

Xodimlarni tanlashning ichki va tashqi manbaalari mavjud: masalan, quyidagilar xodimlarni tanlashning tashki manbaalari bo‘ladilar:

0. 
   OO‘YU, kollejlar;
   
1. 
   ishga joylashtirish bo‘yicha vakilliklar;
   
2. 
   ommaviy axborot vositalari;
   
3. 
   internet.
   

Xodimlarni tanlashning ham ichki va ham tashqi manbaalari ham ma’ lum afzalliklar va kamchiliklarga egalar. (8.3- jadval)

Xodimlarni tanlashning muhim bosqichi xodimni malakali tanlab olinishidan iborat bo‘lib, u o‘z ichiga quyidagilarni oladi:

- xodimlar kommissiyasini tashkil qilish;

- uni egallashi kerak bo‘lgan odamga lavozim va talablarni bayon qilish;

- ommaviy axborot vositalarida tanlov haqida e’lon qilish;

-nomzodlarning salomatligi va ishlash qobiliyatini tibbiy tekshiruvdan o‘tkazish;

0. 
   har bir nomzodni baholash;
   
1. 
   nomzodlarni reyting bo‘yicha majmuaviy baholash;
   

- bo‘sh lavozimga nomzodlarni tanlash bo‘yicha xodimlar komissiyasining xulosasi;

- lovozimga tasdiqlash, shartnoma tuzish;

- xodimlik hujjatlarini rasmiylashtirish va ularni xodimlar bo‘limiga topshirish.