Менежмент асослари

Bozor sub’ektlarining oldi-sotdi predmetlari 
 
Bozor sub’ektlari 
Sotish predmetlari 
Sotib oladigan predmetlari 
I. Davlat 
Yer,  yer  osti  boyliklari, 
suvlar,  havo  bo’shlig’i, 
o’simliklar  va  hayvonot 
dunyosi,  uy-joy,  litsen-
ziya,  davlat  tashkilot-lari 
va 
muassalarining 
xizmatlari 
Davlat  va  jamiyatga  zarur 
bo’lgan 
tovarlar 
(davlat 
boshqaruv 
organlari, 
mudofaaga 
va 
hokazolar), 
ishchi  kuchi,  jihozlar,  fan-
texnika yutuqlari va boshqalar 
II. Korxona 
Тovarlar, xizmatlar, o’ziga 
tegishli  moddiy  ne’matlar, 
intellektual mulk 
Yer,  tabiiy  boyliklar,  moddiy 
resurslar, 
ishchi 
kuchi, 
tovarlar, 
xizmatlar, 
qimmatbaho  qog’oz-lar  va 
hokazolar. 
III. Uy xo’jaligi 
Ishchi  kuchi  (mehnat), 
o’ziga  tegishli  moddiy 
ne’matlar, 
tovarlar, 
xizmatlar 
Iste’mol  tovarlari,  xiz-matlar, 
moddiy ne’matlar 
 
Тashkiliy iqtisodiy nuqtai nazardan qaraganda 
korxona
 - moddiy, mehnat va 
moliyaviy  resurslar  majmuasidan  iborat  bo’lib,  u  tadbirkorlik  faoliyati  asosida 
tashkil  qilinib,  mahsulot  ishlab  chiqish,  biron  bir  ish  yoki  xizmatni  aholining, 
bozorning talablarini  qondirish va  foyda olish  maqsadida  yoki  ijtimoiy  ahamiyatga 
ega bo’lgan funksiyasini bajarishdir. Shunday qilib korxona xo’jalik sub’ekti bo’lib, 
uning  maqsad  va  vazifalari  tadbirkorlik  faoliyati  bilan  shug’ullanishdan  kelib 
chiqadi. 
Korxona  tushunchasining  muhim  tamonlaridan  biri,  faoliyatidagi  barcha 
masalalar  bo’yicha  qarorlar  qabul  qilish  huquqiga  egalik  qiladi,  o’z  harakatlariga 
javobgar  hisoblanadi.  Bu  nuqtai  nazardan  korxona  jamiyatning  mustaqil  xo’jalik 
sub’ekti sifatida namoyon bo’ladi. 

---

 
14 
Korxona tushunchasining huquqiy maqomi mavjud bo’lib, u albatta huquqiy 
shaxs 
bo’lishi  shart.  Huquqiy  shaxs  sifatida  korxonaga  ―O’zbekiston 
Respublikasidagi  korxonalar  to’g’risida‖gi  O’zbekiston  Respublikasi  qonunining 
birinchi  moddasida  quyidagicha  ta’rif  berilgan:  ―Huquqiy  shaxs  huquqiga  ega 
bo’lgan,  mulkchilik  huquqi  yoki  xo’jalikni  to’la  yuritish  huquqi  bo’yicha  o’ziga 
qarashli  mol-mulkdan  foydalanish  asosida  mahsulot  ishlab  chiqaradigan  va 
sotadigan  yoki  mahsulotni  ayriboshlaydigan  ishlarni  bajaradigan,  xizmat 
ko’rsatadigan,  bellashuv  hamda  mulkchilikning  barcha  shakllari  teng  huquqligi 
sharoitida  amaldagi  qonunlarga  muvofiq,  o’z  faoliyatini  ro’yobga  chiqaradigan 
mustaqil xo’jalik yurituvchi sub’ekt korxona hisoblanadi‖. 
Korxona  huquqiy  shaxs  maqomiga  ega  bo’lish  uchun  quyidagi  talablarga 
javob berishi kerak:  
birinchidan,  faoliyat  yuritish  yoki  boshqarish  uchun  birinchidan,  mol-
mulkiga ega bo’lishi; 
ikkinchidan, majburiyatlariga mol-mulki bilan javob berish; 
uchinchidan, mulkni sotish, sotib olish; 
to’rtinchidan, mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni amalga oshirish; 
beshinchidan, sudda javobgar va talabgar bo’lishi mumkinligi; 
oltinchidan, mustaqil xo’jalik balansiga ega bo’lish. 
Yuqoridagilardan  kelib  chiqib,  korxonaga  quyidagicha  ta’rif  berish  nazariy 
va amaliy nuqtai nazardan maqsadga muvofiq bo’ladi deb hisoblaymiz.