Менежмент асослари

1.3. Kursning mazmuni va vazifalari 
 
Menejmentning mazmunini iqtisodiyotni boshqarishning, boshqarish tizimlari 
va  uni  tuzishning  tashkiliy  shakllari,  xo’jalik  mexanizmi  va  boshqaruv  uslublari, 
boshqaruv  texnika  va  texnologiyasining  nazariy  va  usulologik  asoslarini  o’rganish 
tashkil  etadi.  Menejment  boshqaruv  faoliyatining  umumiy  qonuniyatlari  va 
tamoyillari,  boshqaruv  tizimiga  ta’sir  usullarini  shakllantiradi,  boshqaruv 
apparatining 
aniq 
vaziyatlardagi 
harakatlari 
va 
o’zini  tutish  hollarini 
umumlashtiradi.  Iqtisodiyotni  boshqarishning  nazariy  va  amaliy  tomonlarini 
o’rganadi.  Boshqaruv  nazariyasi  boshqaruv  faoliyatining  qirralarini  butun  bir 
majmua ko’rinishida, nazariy tahlil va mantiqiy uslub asosida boshqarishning asosiy 
qonuniyatlari  va usullarini ajratib o’rganadi. 
Menejmentning  amaliy  tomonlari  quyidagi  aniq  vazifalarni  xal  etishga: 
iqtisodiyotni  bozor  munosabatlariga  o’tishiga,  foyda  olishga,  ishlab  chiqarish 
samaradorligini  oshirish,  aholi  ijtimoiy  himoyasini  kuchaytirishga,  kishilar 
ma’naviy darajalarini o’stirish va boshqalarga qaratilgandir. 
Menejmentning  bu  amaliy  qismi  boshqaruv  tamoyillarini  o’zini  emas,  balki 
ularni boshqaruv amaliyotida qo’llash qobiliyati, ya’ni ulardan aniq ko’rinishlaridan 
aniq  vaziyatda,  foydalana  olish  qobiliyatini  o’rganadi.  Uning  boshqarish 
nazariyasidan farqi u iqtisodiyotni boshqarish amaliyotida qonuniyatlar, tamoyillari 
va uslublaridan foydalanish namunalarini ishlab chiqarishdadir. 
Bozor  iqtisodiyotiga  o’tish  Respublikamizda  iqtisodiyotni  tarkibini  tubdan 
o’zgartirilishiga  olib  keldi.  Mulk  shakllari,  iqtisodiyotni  tarkibi  tubdan  o’zgardi. 
Eski  ma’muriy-buyruqbozlik  tizimiga  asoslangan  «Хalq  xo’jaligi  balansi»  hisobot 
va statistika ko’rsatkichlar tizimi talabga javob bermay qoldi. Shu sababli, 1993 yil 
28  sentabrdagi  O’zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining  ХIII-sessiyasida 

---

 
10 
«Davlat statistikasi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi qonuni qabul qilindi. Bu 
qonunda  respublika  statistika  organlarini  huquqlari,  vazifalari,  mas’uliyatlari 
belgilangan. 
Ushbu  qonunga  binoan  O’zbekiston  Respublikasi  jahonning  150-dan  ortiq 
mamlakatlarida  ishlatilayotgan  «Milliy  hisobot  tizimi»ga  o’tdi.  «Milliy  hisobot 
tizimi»  -  yaxlit  jamlama  iqtisodiy-statistik  ko’rsatkichlar  to’plami  bo’lib,  tayyor 
mahsulot  ishlab  chiqarish  va  xizmat  ko’rsatish,  yalpi  milliy  daromadni  yaratish, 
taqsimlash va iste’mol jarayonlarini o’zida mujassamlashtirgan hisobot va statistika 
tizimidir.  Bunda  ishlab  chiqarish  bilan  bir  xil  uslubda  xizmat  ham  milliy  daromad 
yaratishda hisobga olinadi va o’lchanadi. 
Yuqoridagilardan  kelib  chiqqan  holda  ―Iqtisodiyot  va  menejment‖  kursining 
mazmun-mohiyati quyidagi mavzular orqali o’rganiladi: 

 
―Iqtisodiyot va menejment‖ fanining mazmuni, maqsadi vazifalari; 

 
Menejmentning tashkiliy tuzilmalari; 

 
Boshqaruv usullari, rahbarlik va uning madaniyati; 

 
Boshqaruv qarorini ishlab chiqish va qabul qilish bosqichlari; 

 
Strategik rejalashtirish va uni amalga oshirish; 

 
Ishlab chiqarish va xodimlarni boshqarish usullari; 

 
Rag’batlantirish turlari va usullari; 

 
Boshqaruvda vakolat, mas’uliyat va nazorat; 

 
Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvati; 

 
Korxonaning aylanma mablag’lari; 

 
Korxonaning investitsion faoliyati; 

 
Korxona mehnat resurslari; 

 
Mehnat haqi tizimi; 

 
Mahsulot (ish, xizmat) tannarxi, foydasi va rentabelligi; 

 
Korxonada hisob yuritish va korxona balansi; 

 
Korxonaning biznes-rejasi; 

 
Korxonada innovatsiyaviy menejment va samaradorlik.