Менделеевнинг кимёвий элементлар даврий қонуни

10. Ўн икки яшар бола таклифи билан ном
берилган янги элемент  
Одатда 
кашфиётлар 
(элементларни) 
номи 
шу 
кашфиётларни 
(элементни) кашф этган ёки текширган киши номига қўйилади. Тарихда 
шундай ажойиб холлар учрайдики элементни номини уни кашф этган ҳам, 
текширган ҳам эмас, балки 12 яшар бола қўйган. Бу қандай элемент 
дейсизми? Бу неон элементи бўлиб, унинг тарихи қўйидагича. 
Инглиз олими В. Рамзай ўзи кашф этган янги элемент спектрини 
текшираётганида унинг 
12 яшар ўғли келиб: 
– Дада бу чиройли газнинг оти нима? – деб сўрайди. 
– 
Буни оти қўйилмаган, чунки бу янги топилган – деб жавоб 
берди Рамзай. 
– Ундай бўлса уни отини «янги» - hovum дея қолинг — деди. 
Рамзай эркатой ўғлинииг сўзини ерга қолдирмай элементига «янги» 
сўзини грекчага айлантириб неон деб ном беради. 
11. Россия шарифига ном қўйилган элемент 
XIX аср бошларида дунёдаги энг бой платина кони Урал ҳисобланиб, 
рус олимларини диққатини ўзига тортган эди. 
1840 йилда Қозон университетининг профессори К.К. Клаус Уралнинг 
платина рудалари устида текшириш ишлари олиб борди. У диққат билан 
синчиклаб рудани таҳлил қилиш натижасида ўша вақтгача маълум бўлмаган 
платина элементлари гурухига кирадиган янги элементни топади. Олим бу 
элементни ўзининг она ватани шарафига рутиний деб ном беради. Рутиний 
лотинча «Россия» деган маънони беради 
12. “Ташландиқ қолдиқ”. Ренийнинг олиниши ҳақида 
1929 йилда англиянинг йирик фирмаларидан бири Сибирдаги рангли 
металлар заводининг директорига рудаларни қайта ишлаш натижасида
- 37 - 

---

қолган «ташландиқ қолдиқ»ни анча юқори нархда сотиб олиш учун 
шартнома тузиш таклифини киритади. Бу ташландиқ қолдиқга чет эл 
фирмасининг қизиқиши завод раҳбарларини ўйлантириб қўяди ва 
«қолдиқ»нинг таркибини чуқур кимёвий тахлил қилишга буйрўқ беради. 
Текшириш натижасида бу «қолдиқ» ниҳоятда қимматбаҳо рений (1925 йилда 
В. Ноддак томонидан кашф қилинган) элементига бой эканлиги маълум 
бўлади. Шундай қилиб, англиялик капиталистларнинг ўйлаган ниятлари 
барбод бўлади. Тез орада «ташландиқ қолдиқ»дан Россия заводларида 
қимматбаҳо рений металли олина бошланди.