Меҳнатга ҳақ тўлаш. Кафолатли тўловлар ва компенсация тўловлари

Тариф тизими – ходимларнинг иш ҳақи миқдорини уларнинг малакаси, меҳнатининг унумдорлиги, хусусияти ва шароитга, улар бажарадиган ишнинг мураккаблилигига, ишлаб чиқариш тармоғи, корхоналарнинг ҳудудий жойлашиши, қўлланиладиган иш ҳақининг шаклларига кўра табақалаштириш ва тартибга солишга асос бўладиган нормативлар мажмуасидир. Тариф тизими ёрдамида давлат меҳнатга ҳақ тўлашнинг дифференциациясини амалга оширади.
Тариф тизими ўзига қуйидаги элементларни бириктиради:
– тариф-малака маълумотномаси(хизматчилар лавозимлари малака маълумотномаси);
– тариф сеткаси;
– тариф ставкаси (мансаб маоши);
– тариф коэффициентлари;
– ноқулай меҳнат шароитларидаги ишлар учун устама ва турли қўшимча тўловлар(район коэффициентлари).
Тариф-малака маълумотномаси – муайян тармоқда бажариладиган ишлар рўйхатини, бу ишларнинг малака хусусиятини, ходимнинг билим даражаси, ишлаб чиқариш маҳорати, усуллари ва бошқаларга қўйиладиган талабларни ўз ичига олувчи норматив ҳужжатдир. Тариф-малака маълумотномаси ишни тарификация қилиш ва ходимларга разрядлар бериш учун белгиланган ҳамда у ўзида барча иш касблари учун иш тури ва ишлаб чиқариш бўйича бўлимларга гуруҳланган ҳолда тариф-малака жамини ифодалайди. Тариф-малака маълумотномаси ёрдамида анча мушкул вазифа, яъни турли ишларни уларнинг мураккаблик даражасига қараб таққослаш ҳал қилинади.
Тариф-малака маълумотномасида бир касб учун қуйидагилар келтирилган: касб номи ва тариф разряди, малакасининг тавсифи, малака разряди олиш учун ходимга қўйиладиган минимал талаблар ифодаси, шунингдек муайян касб ва малака учун ходим нималарни билиши ва бажара олиши тўғрисидаги кўрсатманинг ифодаси. Ягона тариф-малака маълумотномаси халқ хўжалигининг турли соҳаларидаги бир иш ва касблар рўйхатини ўзида ифодалайди. Унинг мақсади идоравий бўйсунувидан қатъи назар халқ хўжалигининг барча соҳасидаги корхона, ташкилот ва муассасаларда ходимлар томонидан бажариладиган бир хил ишларнинг ягона малакаланишини таъминлашдан иборат. Шунинг учун унинг қўлланилиши мажбурийдир. Тариф-малака маълумотномаси ходимнинг малака разряди олиш ва разряд белгилаш учун хизмат қилади.