Меҳнат ва касб таълими

Фанлараро боғланиш режаси 
Бу режа ҳам ўқув йили бошланмасдан туриб ҳар бир синф учун алоҳида 
тузилади. Режани тузишда ўқувчиларда политехник таълим беришда 
иштирок этувчи барча фан ўқитувчилари қатнашиши керак бўлади. Бундан 
тушуниладики, бу иш режасидан барча фан ўқитувчилари ўқув йили 
давомида фойдаланадилар. 
Фанлараро боғланиш режасини тузиш ва ундан ўқув йили давомида 
фойдаланишдан асосий мақсад таълимда фанлараро боғланишни амалга 
ошириш, ўқувчилар эгаллайдиган назарий билимларини амалий меҳнат 
кўникмалари ва малакалари билан, қолаверса, турмуш билан боғлашдан 
иборат. 
Қуйидаги фанлараро боғланиш режасини тузишга бир мисол 
келтирмоқчимиз. (1 – жадвал) 
Фанлараро боғланиш режаси 
1 - жадвал 
Табиий – илмий циклдаги фанлар 
т/р 
Меҳнат 
таълими 
Физика 
Математик
а 
Химия 
Чизмачили
к 
Биология 
1. 
Ёғоч 
деталла-
рини 
елимлаш 
Куч; 
диффузия; 
намлик; 
қовушқоқ
лик; ва 
ҳ.к. 
Призма; 
тўртбурча
к; 
учбурчак; 
трапеция; 
ва ҳ.к. 
Кристал 
панжарала
р ва ҳ.к. 
Ўлчам; 
қирқим; 
кесим; 
проекция; 
ва ҳ.к. 
Ёғоч 
тайёрлана
-диган 
ўсимлик-
нинг 
хусусияти 
2. 
Деталлар
-га 
эговлаб 
ишлов 
бериш 
Ишқала-
ниш;
куч; иш; 
сирпаниш; 
ва 
бошқалар 
Юза; 
текислик; 
Тўғри 
бурчак ва 
бошқалар 
Металларн
инг 
химиявий 
хусусиятла
ри; термик 
ишлов ва 
бошқалар 
Ўлчам; 
проекция; 
кесим ва 
бошқалар 

---

43 
3. 
Тикув 
машинас
ида 
ишлаш 
Ишқала-
ниш; 
илгарилан
-ма – 
қайтма 
ҳаракат; 
куч ва ҳ.к. 
Узунлик; 
учбурчак; 
тўғри 
тўртбурча
к; айлана; 
трапеция 
ва ҳ.к. 
Сунъий 
толанинг 
хусусияти 
Ўлчам; 
проекция; 
қирқим; 
кесим; ва 
бошқалар 
Материал 
тайёрлана
-диган 
пахта ёки 
сунъий 
толанинг 
биологик 
хусусияти 
Чуқурроқ таҳлил қиладиган бўлсак, математикадаги ҳисоб ишлари, 
қоидалар, физикадаги барча қонуниятлар, химиядаги қоида ва қонуниятлар, 
биологик қонуниятлар, чизмани ўқиш ва бажариш қоидалари, агар ўқувчи 
томонидан амалга тадбиқ қилинмаса у ўзининг исботини топмайди. 
Меҳнат таълими кўп қиррали (ёғочга ишлов бериш технологияси, 
металлга ишлов бериш технологияси, электротехника ва электроника 
ишлари, рўзғоршунослик асослари, газламаларга ишлов бериш технологияси, 
пазандачилик ишлари технологияси, полимер материалларига ишлов 
беришни ўрганиш) бўлиб, ундаги барча назарий амалий ишларни бажаришда 
юқорида қайд этилган қоида ва қонуниятлар қўлланилади. Бундан шундай 
хулоса чиқариш мумкин-ки, барча назарий билим берувчи умумтаълим 
мактабларининг ўқитувчилари унинг тадбиқини мактабда асосан меҳнат 
таълими жарёнида амалга ошириш мумкинлиги ҳисобга олишлари керак. 
Айниқса, синф фан ўқитувчилари ҳар бир фан ўқув дастурлари билан чуқур 
танишиб бўлиб, ўқувчига бериладиган назарий билимлар ва амалий кўникма 
ва малакаларни ва қобилиятларини ўрганишлари керак [2,26]. 
Масалан, меҳнат таълими машғулотларида “Деталга эгов билан ишлов 
бериш”, “Кесувчи асбоблар ва уларнинг геометрияси” мавзуларини ўтишда 
математикадаги юза, тўғри бурчак, текислик, тўғри чизиқ, физикадаги куч, 
энергия, ишқаланиш, деформация, ҳаракат, иш, иссиқлик ўтказувчанлик, 
химиядаги 
металл 
ва 
қотишмалар, 
совитувчи 
моддалар, 
кристалл 
панжаралар, чизмачиликдаги қирқим, кесим, проекция, ўлчам қўйиш, техник 
расм ва бошқа ўқув материалларига мурожаат қилмасдан иложи йўқ. 
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, агар ўқитувчи ўқув йили 
бошланмасдан туриб, батафсил тузилган фанлараро боғланиш режасига эга 
бўлса, у бутун ўқув йили давомида ундан унумли фойдаланиши мумкин.