Меҳнат ва касб таълими

Muammoning dolzarbligi:
“Gidravlika va issiqlik texnikasi” fanini 
o’qitishda virtual ta’limdan foydalanish muammosining asosiy qiyinchiligi deb 
shuni aytishimiz mumkinki, hozirga qadar bunday o’qitishning metodologik 
asoslari yetarli darajada ishlab chiqilmaganligi, ishlab chiqilgan bo’lsada 
ommalashtirilmaganligi va tadbiq qilinmaganligidadir. 
Muammoning yechimi:
“Gidravlika va issiqlik texnikasi” fani uchun 
mo’ljallangan o’qitish vositalari, darsliklar, jadvallar, videofilmlar, slaydlar va 
boshqalarni uzviylashtirgan holda virtual ta’lim tizimini yaratish orqali bu 
muammoning hal qilinishiga zamin yaratiladi.
Virtual ta’lim ma’lumotlar bazasini qayd etilgan har bir mavzuni 
illyustratsiyalash imkonini beradigan axborotli materiallar tashkil qiladi.
Multimedia katalogi ma’lumotlari fan o’quv dasturi aniq mavzulari bilan 
bog’langan bo’lib aynan bir multimedia ob’ektidan o’qituvchi turli mavzularni 
tushuntirishda ko’rgazmali material sifatida foydalanishi mumkin. 

---

35 
“Gidravlika va issiqlik texnikasi” fanining laboratoriya va amaliy 
mashg‘ulotlarida
 
ko‘rsatmalilik o‘quv jarayonini unumli tashkil qilish imkonini 
beradi, chunki ushbu fanining mazmuni suyuqliklarning muvozanat va harakat 
holatlari, texnik jarayonlar va obyektlar bilan bog‘liqdir. Quyida laboratoriya 
mashg’ulotlarini virtual tarzda o’tkazish bo’yicha namunalar keltirilgan (1-rasm). 
 
1-rasm. Bernulli tenglamasini tajribada o’rganishning virtual jarayoni. 
Ushbu rasmda Bernulli tenglamasini tajribada o’rganishning virtual jarayonni 
kuzatishimiz uchun avval “Boshlash” nuqtasida sichqonchaning chap tugmasi 
bosiladi va jo’mrakdan idishga suyuqlik quyiladi. Idish tubidan quvurga suyuqlik 
uzatiladi va naychalarda suyuqlik sathi ko’tariladi. Keyin “Bosing” tugmasining 
ustida sichqonchaning chap tugmasini bir marta bosilganda pe’zometrik 
naychalardagi suyuqlik suyuqlik sarfini o’lchash uchun mo’ljallangan idishga 
tushadi. Bu jarayonda naychalardagi suyuqlik sathining ko’tarilish va tushishdagi 
farqlarini ko’rishimiz mumkin. Oxirgi bosqich “Hisoblash” tugmasini bosish orqali 
Bernulli tenglamasi natijalari aniqlanadi. 2-rasmda - quvurning uzunligi bo’yicha 
gidravlik ishqalanishdagi qarshilik koeffitsientini aniqlashning virtual jarayonini 
ko’rish mumkin. Bu jarayonda ham avvalo “Boshlash” nuqtasini sichqonchaning 
chap tugmasi orqali bir marta bosiladi va jo’mrakdan idishga suv quyiladi, idish 
tubidan quvurga suyuqlik o’tishi natijasida naychalarda suyuqlik sathi ko’tariladi. 
Suyuqlik sathi maksimal balandlikka ko’tarilgandan so’ng “Bosing” nuqtasining 
ustida sichqonchaning chap tugmasini bosiladi va suyuqlik bo’sh idishga quyiladi. 

---

36 
Jarayon tugallangandan so’ng “Hisoblash” tugmasi bosiladi va ishqalanishdagi 
qarshilik natijalari olinadi. 
Virtual ta’lim orqali bo’lajak texnologiya fani o’qituvchilari nafaqat 
mexanizmlarning strukturasi, tuzilishi, ishlash prinsipilarini o’rganishlari hamda 
qator amaliy ishlarni bajarib, o’quv materialini idrok etish samaradorligini oshirish 
uchun esa mehnat ob’ektini yaxlit ko’rish va uning kichik detallari bilan tanishish 
imkonini beradigan maxsus texnologik metodlar, masalan, flash-animastiyalash 
dasturidan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Ushbu virtual ta’lim 
mazmuni bo’lajak texnologiya fani o’qituvchilarini o’qitish uchun mo’ljallangan 
o’quv rejasining kasbiy fanlar blokidagi “Gidravlika va issiqlik texnikasi” fanining 
o’quv soatlari asosida o’quv dasturi mazmuni yuzasidan ishlab chiqildi.