«МЕҲнат иқтисодиёти» фанидан амалий машғулотлар учун

4-расм. Инсон қобилиятлари⁵

5-расм. Инсоннинг меҳнат жараёнидаги фаоллиги


Кўникмалар (таълим ва иш тажрибаси самаралари)

Билимлар (таълим самаралари)

Муомала (жамоада алоқа ўрнатиш ва биргаликда ишлашга қодирлик)






Асослилик





Ички манбалар (касб малакаси)

Ташқи манбалар (четдан ўзлаштириш)

Манбалар

6-расм. Инсон қобилияти доирасида асослилик





7-расм. Иш кучи ҳаракатчанлигига назарий ёндашувлар



8-расм. Иш кучи ҳаракатчанлигининг иш кучини ҳосил қилиш унсури сифатидаги таснифи





9-расм. Иш кучи ҳаракатчанлигининг шакллари

1-жадвал
Иқтисодий ривожланиш моделлари

Иқтисодий ривожланиш моделлари	Модель хусусиятлари	Мазкур модель мансуб бўлган давлатлар
Аграр	Қишлоқ хўжалик маҳсулотлари экспорт, саноат маҳсулотлари импорти	Монголия,Греция
Хомашё	Хомашё экспорти, тайёр маҳсулот импорти	Россий, Эрон
Технологик	Технологиялар импорти, катта фан сиғимига эга маҳсулотлар	Япония, Сингапур, Жанубий Корея
Инновацион	Билимларни яратиш, технологиялар экспорти, катта фан сиғимига эга саноат	АҚШ, Германия, Буюк Британия, Франция

1. Иқтисодиётнинг аграр йўналиши асосан қишлоқ хўжалиги махсулотлари ишлаб чиқаришга йўналтирилган. Қишлоқ хўжалик маҳсулотлари экспорт қилиниб, бундан тушган пул маблағларига чет элдан эҳтиёж учун зарур бўлган саноат маҳсулотлари харид қилинади. Иқтисодий ривожланишнинг бундай моделида инсон салоҳиятидан фойдаланиш даражаси энг паст бўлади. Чунки бу моделда миллий саноатни зарур даражада ривожлантириш назарда тутилмайди.

2. Иқтисодиётнинг хомашёга йўналтирилганлиги катта табиий ресурслар заҳираларига эга мамлакатлар учун хосдир. Бу мамлакатларда табиий ресурсларнинг экспорти улар ялпи ички махсулотининг асосий қисмини таъминлайди. Бу давлатларда турмуш даражаси, одатда, аграр иқтисодиётига ихтисослашган мамлакатларга қараганда юқорироқ бўлади. Аммо ана шу ҳар икки моделда инсон салоҳиятининг ривожлантирилиши даражаси ва улардан фойдаланишда деярли фарқ бўлмайди. Чунки иқтисодиётнинг хомашёга йўналтирилишида асосий эътибор бевосита шу тармоқларга қаратилиб, ижтимоий-иқтисодий ҳаётнинг бошқа соҳалари зарур даражада ривожлантирилмайди.
3. Иқтисодиётнинг технологик йўналиши устувор бўлган мамлакатларда илм-фан ривожланган бўлади, шу билан бирга инсон салоҳиятидан самарали фойдаланилади. Шунинг учун Япония, Сингапур, Жанубий Корея каби давлатларда инсон салоҳияти милилй бойликнинг ягона манбаидир. Ушбу бойлик замонавий технологияларни импорт қилиш ва улар асосида юқори сифатли маҳсулот ишлаб чиқариш, шундан кейин бундай товарларни нафақат ички, балки ташқи бозорларга ҳам чиқариш ҳисобига шакллантирилади.
4. Инсон салохиятининг сифати ва ундан самарали фойдаланишга энг юксак талаблар инновацион иқтисодиётда қўйилади. Мазкур иқтисодиёт фақат замонавий миллий технологиялардан кенг фойдаланишгина эмас, балки фан ютуқлари асосида уларни яратишни ҳам талаб этади. Шунинг учун бундай иқтисодиёт илм-фан ва таълим тизимини ривожлантириш давлат сиёсатининг устувор йўналишига айланган ҳамда жамият томонидан қўллаб-қувватланадиган мамлакатларда шакллантирилиши мумкин. Иқтисодиётнинг бевосита ана шундай тури АҚШ, Германия, Франция, Буюк Британия, бошқа тараққий этган давлатлар учун хосдир.
2-жадвалда ривожланишнинг технологик, айниқса инновацион моделлари афзалликлари акс этган.