Melioratsiya

VI bob. YOPIQ GORIZONTAL DRENAJ QURUVCHI 
MASHINALAR
6.1. Yopiq drenaj qurish  texnologiyasi
Sho‘riangan  yerlarni  shoTini  yuvish  hamda  yer  osti  suviari 
sathining  ko‘tarilishini  oldini  olish  maqsadida  ochiq  yoki  yopiq 
drenajlardan foydalaniiadi,
Ochiq  drenajlar  (ayrim  hollarda kollektor yoki  zahkashlar ham  deb 
yuritiladi)  yer  osti  gruntlarining  uncha  zich  bo‘lmagan,  suv  o ‘tqazish 
qobiliyati yaxshi  boMgan  maydonlarda qurilib,  har  ikki,  uch  yilda ularni 
cho‘kindi  va  turli  o ‘tlardan  tozalab  turishni  taqozo  etadi.  Ochiq 
gorizontal  drenajlar  egallagan  maydonlar  qishloq  xo‘jaligi  ekinlarini 
ekishga m o‘ljallangan  umumiy yer maydonlarini  chegaralashga olib  ke- 
ladi.  Bu esa yerlardan foydalanish koeffitsiyentining kamayishiga sabab 
bo‘ladi.
Yopiq  gorizontal  drenajlar  asosan  yer  osti  gruntlarining  suv 
o ‘tkazish imkoniyati kam bo‘lgan sharoitlarda qo‘lIaniladi.
Yopiq  gorizontal  drenajlaming  qurilishi  ikki  xil  usulda  amalga 
oshiriladi:  ulardan  biri  yarim  mexanizatsiyalashgan  deb  yuritilib,  u 
asosan  turg‘un  bo‘lmagan  gruntlarda,  o ‘ta  qattiq  gruntli joylarda va yer 
osti suvlarining sathi yer sirtiga juda yaqin bo‘lgan joylarda qo‘llaniladi.
Yarim  mexanizatsiya  deyilishiga  sabab,  drenaj  xandaklarini  qazish 
va  qazib  chiqarilgan  tuproqni  qayta  ko‘mish  mexanizmlar  yordamida 
amalga  oshirilib,  drenaj  transheyasini  qazish,  sizdirgich  va  quvurlami 
o ‘rnatish qo‘l kuchi yordamida  bajariladi  (6.l-rasm).
Yarim  mexanizatsiyalashtirilgan  drenaj  qurish  texnologiyasiga 
quyidagilar kiradi:
-ekskavatorlar yordamida xandaklar qazish;
-xandak tubida qo ‘I kuchi yordamida transheya qazish;
-transheya tubiga sizdirgich materiallarini joylashtirish;
-sizdirgich  materiali  ustiga  drenaj  quvurlarini  yotqizish  va  o ‘zaro 
bog‘lash;
-drenaj  quvuri ustidan yana sizdirgich materiallarini joylashtirish; 
-drenaj. yotqizilgan  xandaklami  bul’dozerlar yordamida to ‘liq  qayta 
ko‘mish.
88

---