Melioratsiya

6.1 l-rasm.  БДМ-251  rusumli drenaj quruvchi mashinanig umumiy
ко ‘rinishi
100

---

6.12-rasm.  MD-2  rusumli drenaj quruvchi mashina
6.3-jadval
MD-2  rusumli drenaj quruvchi mashinaning texnik ko‘rsatkichlari
Mashina bazasi
Д Э Т -250
Ish unumdorligi, m/soat
1000
K avlash chuqurligi, m: 
mineral  gruntlarda 
torfli gruntlarda
1,6 m.gacha 
1,9  m.gacha
Kavlanadigan tirqish eni, m
0,2
Chetki o ‘lchamlari, mm
13210x3220x4530
M assasi, kg
33000
Mashinani  ishga  tushirishdan  oldin,  drenaj  quriladigan  maydonda 
“karita”  y a’ni  drenaj  nishabligini  yer  sirtiga  ko‘chirish  maqsadida 
qazilgan  yoki  tashib  keltirilgan  tuproq  y o ia g i  (bu  ish  yer  rel’efining 
notekisligi,  past  balandliklami  tekislash  maqsadida)  maxsus  mashinalar 
yordamida quriladi.  Ayrim  drenaj  quruvchi  mashinalarda bu yo‘laklami 
qurish  talab  qilinmaydi,  chunki  bu  mashinalarda  nishablikni  ushlab 
turuvchi zamonaviy avtomatik boshqaruv mexanizmlari o ‘rnatilgan.
Mashinaning ishlatish texnologiyasi quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:
-  maxsus  yo ‘lakka  drenaj  mashinasini  olib  kelib,  drenaj 
nishabligiga qarshi yo‘nalishda o ‘rnatiladi;
-  mashinaning  qazuvchi  ish jihozi yerga tekkunga  qadar tushirilib, 
mashinaga  ishchi tezlik  beriladi  va  ish jihozi  loyihadagi  chuqurlikgacha 
tushiriladi;
101

---

- mashina 3 -4  m masofani o ‘tgandan so‘ng to ‘xtatiladi;
-  drenaj  qutisiga  drenaj  quvuri  hamda  sizdirgich  materiallari 
joyiashtiriladi;
- mashinaga yana ishchi tezlik berilib, drenaj qurilish ishlari davom 
ettiriladi;
-  m a’lum  masofadan  (15-20  m)  so‘ng  mashina  to‘xtatilib,  drenaj 
qutisi sizdirgich materiallari bilan to‘ldiriladi.
Sizdirgich  materiallari  maxsus  mashinalarda  tashib  keitiriladi  va 
bu mashinalardagi  sizdirgich materiallari drenaj qutisini to ‘ldirish uchun 
unga ag‘dariladi (to‘kiladi). Mashinani drenaj quvurlari bilan ta’minlash, 
mashina  to‘xtatilmasdan  uning  harakati  davomida  amaiga  oshiriladi. 
Chunki  maxsus  yoMakning  qirg‘og‘i  bo‘ylab  tarqatib  joylashtirilgan 
drenaj  quvurlarini  drenaj  qutisiga  uzatish  qo‘l  kuchi  yordamida  amaiga 
oshiriladi.  Zamonaviy  drenaj  mashinalarida  asosan  plastmassa quvurlari 
ishlatiladi. 
Drenaj 
mashinasiga  o ‘rnatilgan 
maxsus 
qurilmaning 
g ‘altagiga  o ‘ralgan  plastmassa  quvurlari  drenaj  qutisiga  g ‘altakning 
aylanma harakati orqali uzatiladi.
0 ‘rtacha  qattiqlikdagi  gruntlarda  mashinani  ishlatish  uchun  unga 
qo‘shimcha bir yoki ikkita ДЭТ-250 rusumli traktor ketma-ket ulanadi.
Bu  usulda  drenaj  quruvchi  mashinalar  o ‘zlarining  afzalliklari  bilan 
bir  qatorda,  ayrim  kamchiliklari  ham  mavjud.  Bu  kamchiliklar 
quyidagilardan iborat:
- energiya sarfining yuqoriligi;
-  transheyasiz  usul  deb  atalsada,  ish  jihozida joylashtirilgan  grunt 
qirquvchi  pichoqlar  konussimon  bo‘lib,  ularning  eni  0,2dan  0,3m  ni 
tashkil  qiladi.  Bu  esa shu  yuzadagi  atrof gruntlarini  siqish  va  ish jihozi 
qirqilgan joydan  o ‘tgandan  so‘ng,  silliq  gurunt  qatlami  hosil  bo‘lishi va 
gruntning  deformatsiyasi  natijasida  qisman  qayta  o ‘z  holatiga  kelishi, 
devorlarni  yaxshi  birlashishiga  imkoniyat  bermaydi  natijada  sug‘orma 
suvlarning  ta ’sirida  shu  joylardan  suv  o‘tib,  qurilgan  drenajni  ishdan 
chiqaradi;
-  og‘ir  texnikalardan  foydalanish  natijasida  tuproq  qatlamlarini 
zichlashga olib keladi;
-  yotqizilgan  drenaj  quvuri  hamda  sizdirgich  materiallarini  nazorat 
qilish  imkoniyati y o ‘q;
-  asosan  diametri  100  trim  gacha  bo‘lgan  plastmassa  quvurlarini 
yotqizishga moMjallangan.
Drenaj  mashinalarini  qo‘llashda  olib  borilgan  ilmiy-tadqiqot  ishlari 
natijalari 6.4-jadvalda keltirilgan.
102

---