Международный научно-образовательный

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

Tojimatovich A. A., Saydaliyevich U. S. Formation Of Science as A Value and Classification of Values //Texas Journal of Multidisciplinary Studies. – 2021. – Т. 3. – С. 172-178.

Tojimatovich, Akbarov Anvar, and Ubaydullayev Saidakbar Saydaliyevich. "Formation Of Science as A Value and Classification of Values." Texas Journal of Multidisciplinary Studies 3 (2021): 172- 178.
Tojimatovich, A. A., & Saydaliyevich, U. S. (2021). Formation Of Science as A Value and Classification of Values. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 3, 172-178.
ФИО автора: Zulayho Saminjonova- Amaliy psixologiya yoʻnalishi talabasi Fargʻona davlat universiteti
Название публикации: « OʻQUV FAOLIYATINING ASOSIDA MAVJUD MOTIVLAR»


Annotatsiya:Ushbu maqolada oʻquv faoliyati,motiv va motivatsiya tushunchasi,oʻquv faoliyatining asosini tashkil etuvchi motivlar haqida maʼlumotlar yoritilgan.
Kalit soʻzlar:motiv, motivatsiya,oʻquv motivi
Motiv-inson faoliyatida muayyan maqsadni bajarishga sabab boʻluvchi omil,shaxsni harakatga va faoliyatga undovchi, ehtiyojning yuksak shakli sifatida paydo boʻluvchi ichki turtki hisoblanadi.Hozirgi zamon psixologiyasida motiv atamasi subʼyektni faollashtiruvchi turli hodisa va holatlarni ifodalash uchun qoʻllanadi. Xatti-harakat va faoliyat motivlarining majmuasi motivatsiya deyiladi. Motivatsiya- ehtiyoj negizida vujudga keladi va shakllanadi. Ehtiyojning barqarorlashuvi motivatsiyaning samarali shakllanishini taʼminlaydi. Harakat faoliyatning tarkibi boʻlganligi tufayli u faoliyatning maqsadi va motiv orqali boshqariladi.
Oʻquv faoliyati natijasida oʻquvchida oʻzgarish vujudga kelishi kerak.Bu oʻzgarishlar albatta oʻquvchi shaxsining oʻsishi va rivojlanishi bilan bogʻliq boʻlgan motivlar asosida vujudga kelishi kerak.D.B.Elkonin va V.Davidovning ta’kidlashicha, o’quv faoliyati — bu o’quvchining nazariy bilimlar o’zlashtirishga qaratilgan va fikrlashning o’sishini ta’minlaydigan faoliyatlaridan biri sifatida ko’rsatiladi. O’quv faoliyati o’quvchining o’zi amalga oshirib o’zini o’zgartirish uchun maxsus tashkil qilingan faoliyat bo’lagidir.
Psixologik ma’lumotlarga ko‘ra, har qanday faoliyat muayyan motivlar ta’sirida vujudga keladi va yetarli shart-sharoitlar yaratilgandagina amalga oshadi. Shuning uchun ham ta’lim jarayonida o‘zlashtirish, egallash va o‘rganishni amalga oshirishni ta’minlash uchun o‘quvchilarda o‘quv motivlari mavjud bo‘lishi shart.Bilish motivlari shaxsning maqsad sari, ya’ni bilish maqsadini qaror toptirishga, bilim va koʻnikmalarni egallashga yoʻnaltiriladi. Odatda bunday motivlar tashqi va ichki nomlar bilan atalib, muayyan faoliyatni yuzaga keltiradi.
Tashqi motivlar jazolash va taqdirlash, talab qilish, ezgu niyat, orzu-istak kabi qoʻzgʻatuvchilar ta’sirida vujudga keladi. Bularning barchasi bevosita oʻquv faoliyatidagi maqsadga nisbatan tashqi omillar, sabablar boʻlib hisoblanadi. Mazkur
holatda bilimlar va malakalar oʻta muhimroq boshqa maqsadlarni amalga oshirishni ta’minlash vazifasini bajaradi (yoqimsiz holat va kechinmalar yoki noxush, noqulay vaziyatdan qochish, ijtimoiy yoki shaxsiy muvaffaqiyatga erishish; muvaqqat erishuv muddaosi mavjudligi va hokazo). Bu turdagi yoki boshqa tashqi motivlar ta’sirida ta’lim jarayonida bilim va koʻnikmalarni egallashda qiyinchiliklar kelib chiqadi va ular asosiy maqsadni amalga oshirishga to‘sqinlik qiladi. Masalan, kichik maktab yoshidagi oʻquvchilarning asosiy maqsadi oʻqish emas, balki koʻproq oʻyin faoliyatiga moyillikdir.
Ichki motivlar turkumiga individual xususiyatli motivlar kiradi, ular oʻquvchi shaxsida o‘qishga nisbatan individual maqsadni roʻyobga chiqaruvchi qo‘zg’alish negizida paydo boladi. Chunonchi, bilishga nisbatan qiziqishning vujudga kelishi shaxsning ma’naviy darajasini oshirish uchun undagi intilishlarning yetilishidir.
Bunga oʻxshash motivlarning ta’sirida oʻquv jarayonida nizoli, ziddiyatli holatlar yuzaga kelmaydi.
Oʻquv faoliyatining asosidagi motivlarining ahamiyati quyidagilardan iborat:
O‘quvchini yangi faktlarni bilish-o‘rganishga, bilimlarni egallashga, turli vositalar asosida o‘rganilayotgan jarayonning tub mazmun-mohiyatini bilish, anglab yetishga yo‘naltiradi.
Oʻquvchida ta’lim jarayonida turli xarakterdagi topshiriqlarni bajarish paytida intellektual faollik namoyish etishga, tafakkur qilish, mushohada yuritish, shuningdek, ta’lim jarayonida topshiriqlarni bajarish chog‘ida uchraydigan qiyinchiliklarni yengib oʻtishga undaydi.
Bundan tashqari yana oʻquvchida quyidagi koʻrinishga ega boʻlgan motivlar ham uchraydi:
O‘zligini anglash motivlari -ta’limning kelajakdagi ahamiyatini his qilish, bo‘lajak kasbiy faoliyatga o‘zini tayyorlash va o‘z-o‘zini takomillashtirish, rivojlantirish ( ta’lim asosida o‘z shaxsini kamol toptirish).
Tor doiradagi xususiy motivlar: maqtovga sazovor bo‘lish, yaxshi baho olishga intilish, tengqurlari orasida ajralib turish , birinchi o‘quvchi bo‘lish, o‘z tengqurlari orasida munosib o‘ringa ega bo‘lish istagi.
Salbiy motivlar: ota-onasi, o‘qituvchilari, tengqurlari orasidagi ko‘ngilsizliklardan qochishga boʻlgan motivatsiya.
A.K. Markovaning fikriga ko‘ra, motivlar sirasiga asosan bilish-anglash hamda ijtimoiy motivlarni kiritish mumkin. Agar ta’lim jarayonida o‘quvchilarda o‘quv fani mazmunini o‘zlashtirishga intilish kuchli bo‘lsa, u holda bolada bilish motivlarining mavjudligini e’tirof etish mumkin. Agar o‘quvchida fanga nisbatan atrofdagilarga
bo‘lgan qiziqish ustun bo‘lsa, demak, unda ijtimoiy motivlar yetakchi ahamiyat kasb etadi.
O‘quv motivlarining mustahkamligi deyilganda butun ta’lim faoliyati jarayonida o‘quvchining turli ta’limiy topshiriqlarni bajarishda namoyon bo‘ladigan iroda kuchi hamda uning o‘quv materiallarini o‘zlashtirish, esda saqlab qolish va amalda ulardan foydalana olish qobiliyatlari nazarda tutiladi. Mohiyatan olib qaraganda, o‘quvchining o‘zini ta’lim olishga ongli yo‘naltira olishi, maqsad va vazifalarni to‘g‘ri belgilay bilishi va ularga amal qilishi anglaniladi.
Talabalarning oʻquv faoliyatida mavjud motivlarni ikki guruhga ajratish mumkin:
Ta’lim faoliyati mazmuni va uni amalga oshirish jarayoni bilan bog’liq kognitiv motivlar;
Talabaning boshqa odamlar bilan turli xil ijtimoiy munosabatlari bilan bog’liq ijtimoiy motivlar.
Kognitiv motivlar talabaning malakali,bilimli boʻlish istagining asosini tashkil etadi.Ijtimoiy motivlar esa talabaning ijtimoiy muhitdagi munosabatlarining asosini tashkil etadi.
Xulosa qilib aytganda har qanday oʻquv faoliyati sohasida motiv va motivatsiyalarning oʻrni nihoyatda katta.Chunki har qanday faoliyatning amalga oshishi motiv va motivatsiyaga bogʻliq.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.E.Gʻoziyev.Umumiy psixologiya.Toshkent- 2002
2.https://hozir.org/ozbekiston-respublikasi-oliy-va-orta-maxsus-talim-vazirligi-ni- v17.html?page=3