Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 3)

---

679 
himoya qurilmalari qo’shiladi. Maksimal tokli himoya transformatorning himoya 
qurilmalari ichida eng ishonchli va tezkor qurilmalardan biri hisoblanadi. Ishlash vaqti 
3-5 soniyani tashkil qiladi. Transformatorda yuzaga keladigan qizish holatidan himoya 
qurilmasi ikki bosqichda ishlaydi. Birinchi bosqichda transformator qizishi 
boshlanganda himoya qurilmasi o’chirish uchun emas signal indikatoriga habar 
yuboradi. Ikkinchi bosqichda esa himoya qurilmasi to’g’ridan to’g’ri o’chirish 
signalini yuboradi.
Bu jarayonni sezish tartibi transformator moyining qizishi natijasida ajralib chiqadigan 
gazni sezish hisobiga amalga oshirilganligi bois bu turdagi himoya gazli himoya deb 
yuritiladi. Shuningdek transformatorning qo’shimcha himoyasi sifatida differensial 
himoya relelari, tokli kesim himoyasi, yuklamali uzgich, fazalar aro qisqa tutashuvdan 
himoya hamda bir fazaning yer bilan tutashuvidan himoya qurilmalari qo’llaniladi. 
InTransformatorning umumiy himoya qurilmalari shu qadar ko’pki ularni qo’llash 
natijasida tuzilgan zanjir birmuncha murakkablik kasb etadi. Zanjir elementlari 
ko’paygani sari uning ishonchlilik darajasi kamayadi. Transformatorda yuzaga kelgan 
nonarmal holatni aniqlash birmuncha qiyinlashadi. Tanlovchanlik kamayadi. Bu kabi 
holatlarni bartaraf etish hamda transformator himoyasining ishonchliligini oshirish 
uchun zamonavi raqamli texnologiyalarni qo’llash maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Zamonaviy texnologiyalar asosida har qanday nonormal holatni maxsus datchiklar 
yordamida aniqlash uning signalini raqamli ko’rinishga keltirish hamda maxsus 
tuzilgan dastur asosida uni bartaraf etish va kuzatib boorish mumkin. Bu vazifani blok 
ko’rinishida qurilgan va nonormallikni sezuvchi datchiklar bilan jihozlangan himoya 
qurilmasi orqali amalga oshirish mumkin. Ushbu mikroprotsessorli himoya 
vositalarining ishonchliligi yuqori, aniq va tezkorligi hamda tanlovchanligi bilan eski 
turdagi himoya vositalaridan ustundir. Ularni qo’llash orqali himoya vositalari zanjirini 
soddalashtirish hamda transformatorda yuz berayotgan har qanday o’zgarishlarni 
kompyuter vositasida kuzatib borish mumkin. Doimiy nazoratni amalga oshirish orqali 
transformatorda yuz berayotgan nonormal holatlarni o’z vaqtida bartaraf etish 
mumkin. Bu esa transformatorning ishlash davrini ortishiga hamda doimo optimal 
parametrlarda ishlashiga olib keladi. Buning asosida esa katta iqtisodiy tejamkorlik 
hamda energiya samaradorligiga erishish mumkin.

---

680 
Bunga misol tariqasida БЗП rusumidagi mikroprotsessorli himoya qurilmasi asosida 
himoyalanadigan transformatorni keltirishimiz mumkin. Bu turdagi himoya 
qurilmasini kuchlanishi 6, 35 hamda 110 kV bo’lgan liniyalarda qo’llash mumkin. 
Ishlash prinspi implusli signallarga asoslanganligi sababli sezish hamda signal berish 
vaqtlari juda qisqa oraliqda bo’ladi.