|
Тажриба қисми:
Суртмаларни турғунлигини табиий сақланиш усули
орқали белгиланди. Бунинг учун аллергияга қарши суртмалардан 3 та сериядан
тортиб олиниб қуйидаги қадоқларга жойлаштирилди:
257
алюмин тубаларга мўлжалланган ёки тиббий суртмалар учун
ламинарланган полипропилен плёнкали фолгадан тайёрланган ТУ 64-7-
678-90;
ТШ 64- 17490735-01:2001 бўлган банкаларга;
ТУ 64-203636735>02-2007 бўлган пластмасса банкаларга.
Суртмалар ташқи қўриниши, чинлиги, бир жинслилиги, коллоид ва
термотурғунлиги, миқдорий таҳлили каби кўрсаткичлари бўйича баҳоланиб
борилди.
Тажрибалар ҳар 6 ой давомида текширилиб борилди. Натижалар қуйидаги
жадвалда келтирилган.
1-жадвал.
Аллергияга қарши суртмаларни турғунлигини ўрганиш натижалари
Аникланади
ган
кўрсаткичл
ар
МТХ
меъёри
Ойлар бўйича натижалар
Бошл.намуна
6 ой
12 ой
18 ой
Ташқи
кўриниши
Ўзига хос,
ўткир
ҳидли,
кўнғир
рангли
қуюқ
масса
Мос келади
Мос
келади
Мос
келади
Мос
келади
Чинлиги
Рутин
350 дан 450 нм
оралиғида
миқдорий
аниқлаш
учун
тайёрланган
синов
410
405
405
258
Глицирриз
ин кислота
эритмасининг УБ
ютилиш спектри
рутиннинг РСО
эритмаси
спектрига
мос
келади ва 410 + 2
нм
тўлқин
узунлигида
максималга эга.
Текширилувчи
эритманинг
хроматограммаси
даги
асосий
чўққиларнинг
сақланиш вақти
глицирризин
кислотасининг
эритмаси
хроматограммаси
нинг
сақланиш
вақтига
тўғри
келади.
Суртманинг
бир хиллиги
Буюм
ойнасига
0,03
г
миқдорда
тортма
олиб,
устини
буюм
Бир жинсли
Бир
жинсли
Бир
жинсли
Бир
жинсли
259
ойначаси
билан ёпиб
ёруғлик
нурига
тутиб
кўрилганда
,
заррачалар
бир
хил
тарқалган
ва
бир
жинсли
бўлиши
керак
Суртманинг
коллоид
турғунлиги
Дақиқасиг
а 1500
айланувчи
центрифуг
ада 1
дақиқа
давомида
суртма
икки
қисмга
ажралмасл
иги керак
Қаватларга
ажралмади
Қаватла
рга
ажралма
ди
Қаватла
рга
ажралма
ди
Қаватла
рга
ажралма
ди
Суртманинг
сувли
ажратмасини
(1:10) рН
Суртманин
г pH
муҳити 5,5
бўлиши
4,7
4,6
4,6
4,6
260
кўрсаткичи
керак
Миқдорий
таҳлили, %
-Рутинга
нисбатан
флаваноид
лар
суммаси
-
Глицирриз
ин кислота
7,7 mg/g
8,19 mg/g
7,5 mg/g
8,10
mg/g
7,3 mg/g
8,00
mg/g
7,3 mg/g
8,00
mg/g
Таклиф этилган таркибларда тайёрланган суртмаларни турғунлигини
ўрганиш табиий усулда ёруғликдан ҳимояланган хона ҳароратида олиб борилди.
Суртманинг яроқлилик муддати табиий усулда ҳар 6 ой давомида барча сифат
кўрсаткичлари ва таркибидаги флавоноидлар миқдори ЮССХ усулида аниқлаб
борилди. 18 ой мобайнида суртма таҳлил қилинганда барча сифат кўрсаткичлари
бўйича талабга жавоб берди.
Суртманинг аллергияга қаршиги хоссасини ўрганиш:
Маҳаллий хом-
ашёлардан олинган гидрофоб хоссали қизилмия ва қорақиз экстрактлари
асосидаги 4% ли суртма дори шаклининг ўткир заҳарлилигини ўрганишда
суртма таркиби:
қорақиз экстракти - 2г
қизилмия илдизининг қуруқ экстракти - 2 г
Кутумова асоси - 96 г белгиланди.
Ушбу тадқиқотимизни ўтказиш учун ҳар бири 10 донадан иборат бўлган 5 та
гурух, жами 50 дона денгиз чўчқачалари олинди. Барча гурухдаги денгиз
чўчқачалари елка соҳасида, тахминан 3х3 см юнги тозаланган майдон терисига
2,4-ДНХБнинг 5% ли спирт-ацетонли (2:1) нисбатдаги эритмаси 0,1 мл
миқдорида кунига бир мартадан 2 кун давомида томизилиб, КАД чақирилди. 3-
кундан бошлаб ҳайвонларнинг аллергик дерматит чақирилган тери соҳасига
суртма дори воситаларини суртиш бошланди. 1-гуруҳ ҳайвонлари назорат
гуруҳи сифатида олиниб, ушбу ҳайвонларга суртма суртилмади. 2-гуруҳдаги
261
ҳайвонларнинг ҳар бирига қорақиз ўти қуюқ ҳамда қизил мия илдизининг қуруқ
экстрактининг 1:1 нисбатдаги 4% ли суртмаси,
2-жадвал.
Гурухлар
Суртмалар
1-гурух
Бу гурухга суртма суртилмади
2-гурух
Қорақиз ўти қуюқ ҳамда қизил мия илдизи қуруқ
экстрактларининг 1:1 нисбатдаги 4% ли суртмаси
Кузатувимизнинг 1-куни 1-гуруҳдаги ҳайвонлар терисида бир-биридан
чегараланган қизил доғлар, баъзиларида бироз диффуз гиперимия кузатилиб,
ўртача 0,6±0,1 балл билан баҳоланди. 3-кунга келиб терида кескин гиперимия,
шиш ва геморрагик қобиқлар, катта яралар аниқланиб, ўртача 4,6±0,2 баллни
ташкил қилди. 5-куни эса терида кескин қизариш, шиш, кичик яралар аниқланиб,
ўртача 4,3±0,3 балл билан баҳоланди. 7- ва 9- кунларида ҳам юқоридаги
ўзгаришлар сақланиб қолди ва мос равишда 4,3±0,3 балл ва 4,3±0,2 балларга тенг
бўлди. Тажрибамизнинг 11-куни яллиғланиш жараёни бироз пасайиб, терида
гиперимия, шиш ва айрим геморрагик қобиқлар кузатилиб, 3,5±0,2 балл билан
бахоланди. Ушбу гуруҳнинг умумий балли 21,4 га тенг бўлди.
2-гурухдаги ҳайвонларнинг терисида ҳам биринчи куни бир-биридан
чегараланган қизил доғлар кузатилиб, ўртача 0,55±0,05 балл билан баҳоланди. 3-
кунга келиб, аниқ гиперимия, шиш, геморрагик қобиқлар, катта яралар ҳосил
бўлиб, ўртача 4,8±0,2 балл берилди. 5-кунидан ҳайвонлар терисидаги ялиғланиш
жараёни яхшилана бошлади ва ҳайвонлар терисида кескин қизариш, шиш, аниқ
гиперимия кузатилиб, ўртача 3,9±0,1 балл билан баҳоланди. Тажрибанинг 7-
кунидан бошлаб яллиғланиш жараёни янада назоратга нисбатан ишончли
яхшиланиб бориб, бироз диффуз гиперимия, аниқ гиперимия, шиш ва аниқ
гиперимия кузатилди (7-куни 2,9±0,1 балл*, 9-куни 1,8±0,13 балл*). 11-кунга
келиб 6 та ҳайвонлар теридаги яллиғланиш жараёни буткул яхшиланди-реакция
йўқ, 4 та ҳайвон терисида чегараланган қизил доғлар кузатилиб, ўртача ишончли
262
0,3±0,13 балл* билан баҳоланди ва соғломлар терисига яқинлашиб борди. Ушбу
гурухда умумий баллар йиғиндиси 14,2 га тенг бўлди. Теридаги жараённинг
оғирлик даражасини камайиш индекси (Ind) 33,4 % га тенг бўлди.
Тажрибамиз натижаларидан хулоса қиладиган бўлсак, кузатувимиздаги 1-
гурухдаги (назорат гурухи) ҳайвонлар терисидаги, 1-куни енгил КАД белгилари
кузатилиб, 3-кунга келиб кескин ривожланиб, 5-кунга келиб қисман пасайган
бўлсада, аммо ушбу кўрсаткич тажриба охиригача деярли ўзгармади. Баллар
йиғиндиси 21,4 га тенг бўлди. 2-гурухдаги ҳайвонларда ҳам 1-куни енгил КАД
белгилари кузатилиб, 3-кунга келиб кескин авж олган бўлса, 5-кундан пасайиб,
7-кундан жараённинг ишончли камайиши кузатилди. Баллар йиғиндиси 14,2 га,
оғирлик даражасининг камайиш индекси (Ind) эса, 33,4 % га тенг бўлди. Шундай
қилиб,
маҳаллий хом-ашёлар флавоноидлар йиғиндисининг қуюқ ва қизил мия
илдизи қуруқ экстрактларининг қўшма 4% ли воситаларини контактли аллергик
дерматитни даволашда кузатганимизда, уч бўлакли қорақиз ўтининг қуюқ ва
қизилмия илдизи қуруқ экстрактларининг қўшма 4% ли суртма дори воситаси
шаклларига қараганда контактли аллергик дерматитни самарадор даволаши
аниқланди. Шу билан бирга яллиғланиш жараёнининг оғирлик даражасининг
камайиш индекси бошқа гурухдагиларга нисбатан юқоридаги гурухда баланд
бўлди.
Хулоса:
Bidens tripartita ва Glycyrrhiza glabra қуруқ экстрактлари асосида
олинган суртма антигистамин хоссага эга бўлиб, атопик дерматит
келтириб чиқарган тери бурмаларини даволашда самарали дори воситаси
хисобланиб, сақланиш муддати ва аллергияни даволаш хусусиятлари билан
қўйилган талабларга жавоб берди.
Do'stlaringiz bilan baham: |
