Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
: 
1.
Patologik anatomiya: darslik/ M.S.Abdullaxo’jayeva. 2012 y. 
2.
https://daryo.uz
3.
https://www.neurology.ru 

---

407 
ФИО автора: 
Adhamjon Otaxanov 
TDShU magistranti 
Название публикации:
«“NASOYIM UL-MUHABBAT”DA QUR`ONI KARIM 
VA HADISLARDAN FOYDALANISH AN`ANASI» 
Annotatsiya. 
Ushbu maqolada Alisher Navoiyning “Nasoyim ul-muhabbat” 
tazkirasida iqtibos sifatida keltirilgan oyati karimalar va hadislarning matndagi o`rni 
haqida fikr yuritiladi. 
Kalit so`zlar:
iqtibos, so`z qo`llash, axloqiy qadriyat, so`fiy, din, tasavvuf, 
poetika, badiiy konsepsiya… 
Аннотация.
В этой статье рассматривается стих Алишера Навои, 
приведенный в качестве цитаты в тазкире “Насайим уль-Мухаббат”, о месте 
Каримов и хадисов в тексте. 
Ключевые слова:
цитата, словоупотребление, моральная ценность, 
суфизм, религия, мистика, поэтика, художественная концепция… 
Annotation.
In this article, Alisher Navoi's verse, “Nasayim ul-muhabbat”, 
which is cited as iqtibos, focuses on the role of karimas and hadiths in the text. 
Keywords:
word application, moral value, sofiy, religion, mysticism, poetics, 
artistic conception… 
“Qur`on” va Hadisi shariflardan badiiy asar va ma`rifiy asar yaratishda iqtiboslar 
olish Sharq mumtoz adabiyotida axloqiy badiiyat tamal toshini qo`ygan desak 
mubolag`a bo`lmaydi. Bu qaysidir ma`noda badiiy asar qimmatini belgilovchi asosiy 
omillardan biri hamdir.
“Qur’on”da bandaning yaratuvchi oldida yo‘qsil ekanligi ifodalanib, faqr 
bandaning, boylik esa yaratuvchining sifati ekanligi uqtirilgan: “Ey insonlar! Sizlar 
Allohga muhtojdirsizlar. Allohning o‘zigina (barcha odamlardan) behojat va (barcha) 
maqtovga loyiq zotdir” (“Fotir” surasi, 15- oyat)
71
. Muhammad (s.a.v)ga nisbat 
berilgan “Al-faqru faxri” (“Faqirlik mening faxrimdir”) hadisida ham faqr 
“Qur’on”dagi mazmunga hamohang ma’nolarni ifodalaydi. Unga ko‘ra, faqrning 
faxrligiga sabab bandaning Allohga doimiy muhtojligini bildirib, yaratuvchining 
qudrati, binobarin, ulug‘ligini ifodalashidadir. Ma’lum bo‘ladiki, Navoiy “Al-faqru 
71
Qur’oni Karim. Tarjima va izohlar muallifi A.Mansur. – T., 1992. – B. 399. 

---

408 
faxri”ni hadis deb bilgan va shu nuqtai nazardan unga yondashgan. Faqrga qiziqishning 
kuchayishi va kengayib borishi keyinchalik uning istilohiy ma’no-mohiyat kasb etishi 
bilan bog‘liqdir. Istilohiy ma’noda faqr nima? Faqr – tasavvufda fanodan oldin 
keluvchi yuqori bosqich, ya’ni tasavvuf yo‘li (tariqat)ni tutgan solik talab, ishq, 
ma’rifat, istig‘no, tavhid, hayrat, faqr vodiylaridan keyin oxirgi – fano vodiysiga etib 
keladi. Bu esa komillik darajasi demakdir. Ko‘rinadiki, faqr haqiqatiga yetmoq, aslida, 
komillik darajasiga etmoqdir. Shu sababli ham tasavvufda “Al-faqru izo tamm – 
huvallohi”
72
(“Faqrning oxiri – Ollohdir”) deyilgan. Navoiy ijodidagi faqir obrazini 
o‘rganish uchun faqrning Sharq xalqlari falsafiy, axloqiy, estetik tafakkurida tutgan 
o‘rnini belgilab olish muhimdir. Buning uchun esa faqr haqidagi tasavvuf ta’limoti 
namoyandalari qarashlarini, qolaversa, Navoiy o‘qigan, ilhomlangan va ijodiy 
ta’sirlangan manbalarni o‘rganish hamda o‘sha manbalardan kelib chiqib Navoiyning 
faqr borasidagi qarashlariga yondashish to‘g‘ridir. Bir “Nasoyim ul-muhabbat”ning 
o‘zida jami 100 dan ortiq kitob nomlari zikr etilgan bo‘lib, ular orasida 
Hujviriyning 
“Kashf ul-mahjub”, Qushayriyning “Risolai Qushayriy”, Sulamiyning “Tabaqot us-