Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №13 (том 1)

Yuqori sinfga o’tgan sari o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish yordamchi maktabda 
kengaytiriladi va murakkablashtiriladi.
Agar 1-sinf o’quvchilariga individual o’z-
o’ziga xizmat ko’rsatish bo’yicha eng oddiy ishlar sinflar va yotoq bo’yicha guruh 
bilan navbatchilik qilishlar (xonalarni quruq tozalash, biriktirilgan maktab hududi yer 
joyini tozalash bo’yicha ishlar olib borilsa, unda II-III sinf o’quvchilari shuningdek, 
kiyimni kichik ta’mirlash bo’yicha ishlarni bajarishni boshlaydilar. 
O’rta sinflarda o’quvchilar maktab bo’yicha jamoa bo’lib navbatchilik qilishga 
jalb qilinadi, deyarli barcha turdagi xo’jalik topshiriqlarini bajaradi.
Yuqori sinf o’quvchilari o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish bo’yicha barcha ishlarni 
bajarishdan tashqari kichik sinf o’quvchilari ayniqsa 1-sinf o’quvchilariga to’liq 
yordamini ko’rsatadi. Biriktirilgan sinf yoki tarbiyalanuvchi guruh kichiklarning 
o’rnini to’g’rilash, kiyim va oyoq kiyimni tozalashga o’rgatadi, sayrga chiqish oldidan 
kiyinishga yordam beradi. 
V sinfda boshlanuvchi ijtimoiy maishiy mehnat bo’yicha maxsus tuzatish 
mashg’ulotlari yordamchi maktabda o’z-o’ziga xizmat ko’rsatishni rivojlantirishga 

---

104 
yetarli darajada yordam beradi. Mana shu mashg’ulotlarda o’quvchilar shaxsiy 
gigienaga amal qilish (tagligi yuvilishi, dazmollanishi quritilgan holda), oyoq kiyim va 
uyni toza tutish, 
ovqat pishirish va dasturxonni bezash bo’yicha o’z bilim, qobiliyat va ko’nikmalarini 
kengaytiradi va chuqurlashtiriladi. 
Ijtimoiy maishiy tushunish bo’yicha mashg’ulotlarda olingan tayyorgarlik 
o’quvchilarni an’anaviy bo’lmagan o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish turlariga jalb qilishga 
imkon beradi. Yuqori sinf o’quvchilari uy-ro’zgor ishlari xonasida o’z sinfi uchun 
ovqat pishiradi. Bu ishda ular oshxona xizmatidan foydalanmaydilar. O’quv yili 
davomida yuqori sinf o’quvchilari nonushta, tushlik va kechki ovqatni tayyorlash bilan 
shug’ullanadi. O’z-o’ziga xizmat ko’rsatishni yuqori darajada tashkil qilgan 
maktablarda maktab xonalarining tozaligi, asbob- uskunaning saqlanganligi, 
o’quvchilar bilan yaratilayotgan o’zgacha fayz, bolalarning orasta tashqi ko’rinishi 
o’ziga qaratadi. O’z-o’ziga xizmat ko’rsatishga o’rgangan o’quvchilar o’z maktab 
mulkini ham avaylaydi, yerda yotgan qog’oz yonidan o’tib ketolmaydi, o’z o’rtoqlari 
tomonidan tozalik va tartibni buzilishiga qarshi turadi. 
Maktabda o’z-o’ziga xizmat ko’rsatishga o’rgatish, o’quvchilarni uyda o’z mehnat 
majburiyatlarini bajarishi bilan birga olib borilishi kerak. Bolalar ko’pgina 
topshiriqlarni-ro’znomalarni, oziq- ovqat mahsulotlarini sotib olish, maktabgacha 
yoshdagi bolalarga qarash, ovqat pishirish, uyni tozalash aynan oiladan boshlanishini 
anglab boradilar. Shu topshiriqlarning barchasini ham doimo maktabda ta’minlana 
olmaydi.