|
Фойдаланилган адабиётлар
1
. Karimov I.A. Jamiyatimiz mafкurasi xalqni-xalq, millatni-millat qilishga
xizmat etsin. – T.: O‘zbekiston, 1998.
2.Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ.-Т.: Ўзбекистон, 1988.
3. Каримов И.А.Юксак маьнавият –енги лмас куч-Т.:”Маьнавият” 2008.
89
ФИО автора:
Bozorova Gulmira Mardonovna (Navoiy viloyati, Navbahor tumani
23-sonli umumiy o'rta ta'lim maktabi ona tili va adabiyot fani o'qituvchisi)
Название публикации: «
RANGIN TUYG‘ULAR MUSAVVIRI»
Annotatsiya
.Mazkur maqolada Abdulla Oripov ijodiga nazar solinib, uning she'rlari
tahlili yuzasidan fikr-mulohazalar keltirildi.
Kalit so'zlar
: she'r ,shoir, hayot, muhabbat,ona, yillar, qalb, tuyg'u.
Poetik manzaralar yaratish, tabiat manzaralarini inson tuyg‘ulariga yo‘g‘irib
tasvirlash Abdulla Oripov she’riyatining yana bir o‘ziga xos, takrorlanmas qirralaridan
hisoblanadi. U shu qadar ajoyib, betakror manzaralar yaratadiki, usta rassomlardan
ham o‘tkazib yuboradi. Aslida she’riyat- bu, rangin olamning inson tuyg‘ulariga, inson
kechinmalariga yo‘g‘rilgan tasviridir. Ma’lumki, hamma voqea-hodisalar zamon va
makonda sodir bo‘ladi. Hattoki, inson qalbida kechgan eng mayda tuyg‘ular ham.
Kimningdir ko‘ksiga engashgancha gul
Marmar sag‘anadan o‘qib turar bayt
Mazkur misralarda bir tomonda mangu yo‘qlikka ketgan insonning mangu makoni,
ikkinchi tomonda esa uning ko‘ksiga engashib, tiriklik qo‘shig‘ini kuylab turgan gul
tasviri chizilgan.
Yo‘q, shoirlar aldaydi bizni,
Bahor faqat uch oydir xolos.
Shoirning bu haqqoniy misralaridan she’rxon qalbida mangu bahorlar boshlansa ajab
emas.
Adabiyotimizda Abdulla Oripovning “Mitti yulduz”i porlaguncha muhabbat
mavzusi eski ohanglarda, siyqa obrazu tashbehlarda kuylanar edi. Birovlar yorning
qoshu ko‘zini maqtab ovora bo‘lsalar, ba’zilar bevafo yorga ta’na toshlarini otib
charchamas edilar.
90
Abdulla Oripov she’riyatidagi oshiq obrazi esa armonli muhabbatga duchor
bo‘lib, bir umr “hayot barcha ne’matlarini ayamasa-da, muhabbat taqdiridan
maqtanolmay” o‘tishga mahkumdir. Lekin u munisa qizga hech qachon ta’na toshlarini
otmaydi, bevafolikda ayblamaydi, balki –
Nega bir tosh bo‘lmagansan, seni avaylab,
Til ostimga solib yursam jonimga joylab
deya armon qiladi.
Jo‘nar bo‘ldim men bundan diltang,
Yo‘llarimga qarab qolding sen.
Sochginangni tarab qolding sen.
O, bilaman, badjahl otang
Ostonangga yo‘latmas seni.
Shoirga “uzalgan qo‘llari” bilaguzuk bilan bog‘langan qizning munis va ma’yus
surati ko‘z o‘ngimizda muhrlanib qoladi. “Bilaguzuk bilan bog‘langan” qo‘llar
tasvirida ham, shoirning “Bilaguzuk banding uzilsin, yor qo‘lini qisgandan ko‘ra!” –
deya qilgan nidosida ham qandaydir yorug‘lik, qandaydir tozalik, qandaydir ajib
shoironalik bor.
Abdulla Oripovning “Yillar armoni” deb nomlangan navbatdagi kitobiga
kiritilgan yangi she’rlarining ko‘pchiligida inson qalbining ashaddiy kushandalari
bo‘lgan hasadgo‘ylar, g‘iybatchilar, fitna-fasodchilar, yaxshilik va yomonlik, ezgulik
va razolat haqidagi qarashlari yanada keskin ruh bilan ifodalanadi. Abdulla Oripov bir
she’rida shunday yozadi:
Sizdan nima ketdi, ey do‘sti aziz,
Sog‘inmang menga ham bir zum yomonlik.
91
Mendan nima ketdi, Sizga ham cheksiz
Saodat tilayin, tilay omonlik
Chindan ham, koshki edi, shoir aytgandek, odamzot hech qachon bir-biriga
yomonlik sog‘inmasa, qani endi, hamma hamisha bir-biriga saodat va omonlik
tilayversa. Shoirning bu ezgu orzulari sizning qalbingizga ham “mendan nima ketdi,
yaxshilik qilsam qabilidagi mardona tuyg‘ularni uyg‘otadi.
Abdulla Oripovning har bir she’rining o‘z ohangi bor, uni sira ham boshqa
ohangda aytib bo‘lmaydi. Shoirning bundan yigirma bir yil muqaddam (1963) yozgan
“Sen bahorni sog‘inmadingmi?” deb nomlangan she’r sarlavhasining o‘ziyoq
allaqanday musiqiy sadolarni yodimizga soladi. U sadolar ham shunday sadolarki,
bahorning nimpushti g‘unchalari, chuchmomalar gulbarglarining qatlari ochilishidan
paydo bo‘lgan, faqat qalb qulog‘i tinglashi mumkin bo‘lgan sadolardir:
Uzoqlardan zalvorli tog‘lar
Xayolimni keldilar bosib.
O‘tdi qancha intizor chog‘lar
Vasling menga bo‘lmadi nasib.
Sensiz men ham, bahor ham g‘arib,
Sen bahorni sog‘inmadingmi?
Abdulla Oripov dono xalqimiz yaratgan maqol va matallardan, iboralardan juda
oqilona va san’atkorlik bilan foydalanadiki, natijada shoir tilga olgan maqollar qayta
boshdan she’riy umrini boshlaydi. Ayniqsa, shoir o‘z to‘rtliklarida xalq maqollaridan
samarali foydalangan. Uning “Men anglab yetgan falsafa”, “Tingla, bu abadiy sado
bo‘ladi”,, “Deydilar, it hurar o‘tadi karvon”, “Bulbul o‘gay erur zog‘lar orasida kabi
to‘rtliklarida xalq maqollaridan zargarona foydalanilgan”. Shoir bu maqollarni
shunchaki o‘z fikrini isbotlash uchungina keltirmay, balki bu maqollarni yangi qirralar
bilan, o‘zgacha jilolar bilan boyitgani uning novatorligidir.
92
Bozorga o‘xshaydi asli bu dunyo,
Bozorga o‘xshaydi bunda ham ma’ni.
Ikkisi ichra ham ko‘rmadim aslo
Molim yomon degan biror kimsani
Shoir bu to‘rtligiga “Men anglab yetgan falsafa” deb sarlavha qo‘yibdi. Ha, shoir
anglab yetgan falsafa bu tiriklik bozorining mangu haqiqat bo‘lgan falsafasidir.
Abdulla Oripov she’riyati, xalq va adabiyotshunoslik bir ovozdan e’tirof
etganidek, o‘zbek poeziyasida muhim o‘ringa, katta salmoqqa ega bo‘lgan
she’riyatdir.Uning she’riyatidagi xalq qalbiga yaqinlik, xalq dilidagi quvonch va
shodlik, armon va dardlarni topib so‘ylash, insonning rangin tuyg‘ularini rassomona
ko‘z bilan ilg‘ab, musiqiy misralarda ifodalash, uning she’riyatidagi badiiy haqqoniyat
uyg‘unligi – shoir she’rlarining takrorlanmas, o‘ziga xos xususiyatlaridandir.
Abdulla Oripovdek shoirning qalbi ona zamin yanglig‘ saxovatlidir. Zamin
bag‘rida turfa xil gullar ochiladi, tikanlar o‘sadi. Shu kabi shoirning qalbi ham o‘z
tuyg‘ularidan turfa xil gullar – she’riyat gullarini armug‘on etadi.
Chindan ham Abdulla Oripovning she’rlari mohiyat e’tibori bilan voqe bo‘lgan
she’rlardir. Biz uchun, “shoir bir yurt” bo‘lgan O‘zbekiston uchun shoir ham, uning
she’rlari ham hamisha aziz va ardoqlidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
