Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

Yong‘inning tez keng tus olishi sabablari: 

yong‘inning sodir bo‘lish omili; 

yong‘in sodir bo‘lgan joylarda, yon-atrofning qizib ketishi: 

yong‘inda yonayotgan jismlardan chiqayotgan tutun va zaharli moddalar. 

yong‘in sodir bo‘lgan joylarda va tevarak-atroflarda havo haroratining o‘zgarishi. 
Bu yong‘inning birlamchi keng tus olish omillari bo‘lsa, ikkilamchisi: 

yong‘in sodir bo‘lgan bino yoki inshoot devorining qulab tushishi; 

portlashlar sodir bo‘lishi; 

yong‘in sodir bo‘lgan joylarda turli kimyoviy va zaharli moddalarning atrofga tarqalishi; 

yong‘inni suv bilan o‘chirilganda turli kimyoviy moddalar qorishmasi xosil bo‘lishi natijasida 
portlashlar yuz berishi. 
Ma’lumotlarga ko‘ra, yong‘inda nobud bo‘lganlarning 60-80 foizi nafas olish yo‘llarining 
zaharlanishi yoki toza havoning yetishmasligi oqibatida halok bo‘lar ekanlar. 
Yong‘in kengligi jihatidan uch turga bo‘linadi: 

kichik hajmda; 

o‘rta hajmda; 

katta hajmda. 
Yong‘inning tez keng tarqab ketishining asosiy sabablari va uning chegaralari: 

inshootlarni loyihasini ishlab chiqishda yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklar; 

inshootlar qurilishida qurilish me’yorlari va qoidalari va davlat standartlariga rioya qilmaslik; 

yong‘in nazorati, gazdan foydalanishni nazorat qilish xodimlari tomonidan ko‘rsatilgan yong‘inni 
oldini olish tadbirlarining bajarilmasligi; 

fuqarolarning yong‘in sodir etilganda o‘z vazifalarini bilmasliklari va vahimaga tushishlari; 

bolalarning yong‘in chiqishiga olib keluvchi o‘yinlariga beparvolik; 

yong‘inga qarshi kurashda qo‘llaniladigan qutqaruv vositalarining kamligi. 
Yong‘inning oldini olish chora-tadbirlari:
Bulardan tashqari gidrotexnik inshoot ahvolini doimo kuzatib turish (uskuna-jihozlar va yuksak 
malakali mutaxassislar yordamida), FVDT tarkibiga kiruvchi funksional kichik tizimlari va 
organlarini sohaga aloqali faoliyatini tizimli nazorat qilib turish, gidrotexnik inshoot zonasini begona 
kishilar kirishidan ishonchli qo‘riqlash ishlarini olib borish talab etiladi. Falokatlarga olib keladigan 
noqulay omillar bo‘lishi ehtimolini oldindan aytish tahminlarini tuzish uchun gidrometeorologik 
sharoitni muntazam kuzatib borish eng muhim masala hisoblanadi. Bunday holatlarda eng xavfli 
joylar - yonish va portlash xususiyati yuqori bo‘lgan moddalar saqlanadigan omborlar va joylardir. 
O‘zbekiston hududida bunday tashkilot va omborlar soni 500 dan ziyodroq. 

---

801 
Yonish va portlash hususiyatiga qarab xavflilik jihatidan ular 6 guruhga bo‘linadi: A, B, V, G, D, Ye.