Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №27 (том 6)

[1. 
5-B] 
Fitratning bu kabi qarashlari o‘zbek folklorshunosligining nazariy va amaliy asoslarini 
shakllantirishga munosib hissa bo‘lib qo‘shilganini alohida ta’kidlash joizdir. 

---

213 
Shuningdek, Fitratning “O‘zbek adabiyoti namunalari” (1928) xrestomatiyasida 
birinchi marta el adabiyotidan namunalar keltirgani ham alohida e’tiborni tortadi. 
Fitrat o‘zbek folkloriga oid 
ashula, ertak, maqol, topishmok, lapar, doston 
kabi 
janrlarga aloqador nazariy qarashlarini adabiyot mutaxassislarini tayyorlashda darslik, 
o‘quv qo‘llanma vazifasini bajargan “Adabiyot qoidalari (adabiyot muallimlari va 
adabiyot havaslilari uchun qo‘llanma” nomli kitobida bayon etganiga qarab, hali u 
davrda folklorshunoslikning adabiyotshunoslik tarkibida kechganini, alohida fan 
sifatida o‘qitilmaganini, unga oid tushunchalar adabiyotshunoslikka bog‘lab o‘rgatilib 
kelinganini anglash mumkin. 
Umuman aytganda, Fitrat o‘zbek folklorining janriy tizimi va tarkibi to‘g‘risida 
o‘rgatishni boshlagan metodist-olimdir, deb e’tirof etish mumkin. Faqat u: “Bizda el 
adabiyotining turlari shulardir: 
ashula, ertak, maqol, topishmok, lapar, doston” 
deb, 
folklor janrlarini to‘laligicha qamrab ko‘rsata olmagan. Aniqrog‘i, uning yana boshqa 
janrlarini (masalan, askiya, lof, terma kabilarni) e’tibordan chetda qoldirgan.
Fitrat laparlar xususida tushuncha berar ekan, o‘zi kabi yana bir metodist-olim 
Elbekning bu haqdagi maqolasidan iqtiboslar olgan. 
[4. 97-B]
U doston va ertaklarning 
tabiatan epik ijod turi ekanligi jihatidan yaqinligini, ammo dostonlarning ertaklarga 
qaraganda epik ko‘lamdorligini, hajmi katta bo‘lishini, asosan, baxshilar tomonidan 
soz vositasida ijro etilishini, she’riy va nasriy qismlardan tuzilishini tushuntirgan. 
Faqat olim dostonlarni “qahramon dostonlari”, “klassik dostonlar”, “taqlidiy-klassik 
dostonlar”, “yangi zamon dostonlari” tarzida “to‘rtka ajratmoq mumkindir” deb, 
og‘zaki va yozma tarzda yaratilgan dostonlarni o‘zaro qo‘shib yuborgan. 
Fitrat afsona va rivoyat janrlarining tabiatini u qadar chuqur farqlamay, ko‘pincha 
ularni “rivoyat” deb atagan. Olim olqish janri tabiatini ham ochib berishga uringan.