Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №27 (том 6)

Ключевые слова: 
фольклор, методика, метод, инновация, педагогическая 
технология, самостоятельное обучение. 
The genesis of the study of the genres of Uzbek folklore 
Annotation.
This article gives an idea of the pedagogical and psychological possibilities 
of improving the methodology of teaching folk genres. Information about the study and 
teaching of folklore, the collection of folklore materials, the content, the work done on 

---

211 
the history of creation, the features of folklore genres, and the views of scientists on this 
subject are summarized. 
Key words:
folklore, methodology, method, innovation, pedagogical technology, 
independent learning. 
Folklorni o‘rganish va o‘rgatish dastlab unga oid asarlarni to‘plash, kitobat qilish, 
o‘rganish va ulardagi g‘oyalardan ilhomlanib, yangi asarlar yaratish ko‘rinishlarida 
kechgan. Olimlar ta’kidlab o‘tishganidek, folklorni yozib olish juda qadimiy an’ana 
bo‘lib, folklorshunoslik shakllanishining ilk bosqichini tashkil etadi. Jumladan, bunday 
izlanishlar tarixiga nazar solinsa, bu ish qadimgi dunyo sayyohlari, tarixchilar 
(Gerodot, Polien, Strabon, Xores Mitilenskiy, Apellodor, Ibn Batutalar) yozib 
olishgan. Ular tufayli yetkazilgan afsona va rivoyatlar folklorga bo‘lgan qiziqishni 
hosil qilgan. 
Folklor materiallarini to‘plash, mazmun-mohiyati, yaratilish tarixi bilan tanishtirishga 
intilish Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘otit-turk” kitobidan boshlangan, deyish 
mumkin.
Muallif
“Devonu lug‘otit turk” asaridagi maqollar, mehnat va sevgi-
muhabbat, mavsumiy va marosimiy qo‘shiqlar, afsona va rivoyatlarda ifoda topgan 
tarbiyaviy mazmun alohida e’tiborni tortadi.
O‘zbek folklorshunosligining asoschisi Hodi Zarif Mahmud Koshg‘ariyni ilk 
folklorshunos sifatida tan olinishini ta’kidlaydi. Chunki “Devonu lug‘otit turk”da xalq 
ijodiga aloqador sav (afsona), etuk (ertak), ir yoki qo‘shug‘ (qo‘shiq), maqol, matal 
singari terminlar keltirilgan. M.Koshg‘ariydan so‘ng Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u 
bilig”, Ahmad Yugnakiyning “Hibbat ul-haqoyiq”, Ahmad Yassaviy hikmatlari, 
Alisher Navoiy, Bobur, Poshshoxo‘ja, Munis, Ogahiy, Gulxaniy, Abdulla Avloniy, 
Hamza Hakimzoda Niyoziy, Fitrat va boshqalarning ta’lim-tarbiya haqidagi fikrlari 
folklor bilan bog‘liqligi yanada e’tiborlidir. Chunki H.Zarif aytganidek: “Folklorni 
o‘rganish tarixi unga nisbatan faqat ilmiy maqsadlar bilan yondashilganlikni kuzatish 
bilangina cheklanmaydi, shu bilan birga o‘zlari mansub bo‘lgan sinf dunyoqarashi 
nuqtai nazaridan folklorni turlicha tushungan va o‘z asarlarida u yoki bu sinf manfaati 
doirasida undan foydalangan yozma adabiyot namoyandalarining ham xalq ijodiga 

---

212 
qiziqishlarini hisobga olmoq va ularni diqqat bilan o‘rganmoq juda ham zarurdir.”