Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №37 (том 4)

ФИО автора: 
Xomidova Xursantosh 
O'zbekiston Milliy Universiteti Biologiya fakulteti 2- kurs magistranti

Название публикации:
«ASER SEMINOVINING TOSHKENT BOTANIKA 
BOG'I SHAROITIDA BIOEKOLOGIK XUSUSIYATLARI» 
Annotatsiya. Ushbu maqolada Zarangning fenologiyasi haqida fikr boradi. 
Daraxtlar tanasi urug‘i unib chiqshi va undan hosil bo‘lgan nixollarning asosiy 
novdasini o‘sib rivojlanishi natijasida shakllanadi xamda tuproqda tarkibidagi suvda 
erigan mineral moddalarning ildiz orqali barglariga, barglarda fotosintez jarayoni 
natijasida hosil bo‘lgan organik moddalarning butun o‘simlik tanasi bo‘ylab 
xarakatlanishi ta’minlanadi.
Kalit so`zlar: zarang, fenologiya, novda, bo’g’im, barg 
Toshkent Botanika bog’ining iqlim sharoiti 
 
Jadval-1.Toshkent shaxri sharoitida Markaziy osiyo dendrofloraning uyg‘onish 
davridagi to‘g‘ri kelgan obu-havo malumotlari.
Sa
nas
i 
Yanvar 
San
asi 
Yanvar 
San
asi 
Yanvar 
S
an
as
i 
Fevral 
San
asi 
Fevral 
San
asi 
Fevral 
K
ec
ha
si 
Ku
ndu
zi 
Ke
cha
si 
Ku
ndu
zi 
Ke
cha
si 
K
u
n
d
uz
i 
K
ec
ha
si 
Ku
ndu
zi 
Ke
cha
si 
Ku
ndu
zi 
Ke
cha
si 
Ku
ndu
zi 
1 
+
1 
+7 
11 
+4 
+8 
21 
+1 
+
4 
1 
+
1 
+11 11 
+2 
+13 21 
+6 
+13 
2 
+
1 
+6 
12 
+4 
+3 
22 
+1 
+
3 
2 
+
1 
+9 
12 
+5 
+5 
22 
+6 
13 
3 
+
2 
+6 
13 
-1 
0 
23 
-2 
+
2 
3 
+
1 
+9 
13 
+3 
+7 
23 
+8 
+14 
4 
+
2 
+7 
14 
-2 
+1 
24 
-2 
+
8 
4 
+
1 
+11 14 
+4 
+3 
24 
+8 
+14 
5 
+
3 
+7 
15 
-2 
+2 
25 
+6 
+
6 
5 
+
2 
+15 15 
-2 
+4 
25 
+6 
+15 
6 
+
3 
+3 
16 
-1 
+1 
26 
+5 
+
6 
6 
+
5 
+9 
16 
-2 
+5 
26 
+7 
+15 
7 
+
3 
+3 
17 
-4 
+1 
27 
0 
+
4 
7 
+
2 
+4 
17 
-1 
+8 
27 
+7 
+19 
8 
0 
+3 
18 
-4 
+2 
28 
0 
+
8 
+
+4 
18 
0 
+10 28 
+10 
+13 

---

252 
3 
1 
9 
0 
+5 
19 
-2 
+4 
29 
+1 
+
4 
9 
+
2 
+7 
19 
+6 
+17 29 
- 
- 
10 
+
1 
+8 
20 
+1 
+4 
30 
0 
+
7 
1
0 
+
1 
+10 20 
+7 
+17 30 
- 
- 
Erta bahorda fenologik ko‘zatuvlarni olibborish jarayonida markaziy osiyo 
dendrofloraga obu havoning keskin o‘zgarishlar ta’siri aniqlandi. Malum ki Yanvar 
oyi O‘zbekistonda eng past xaroratli, sovuq oyi xisoblanadi.Yanvar oyining har 
dekadasi o‘rtacha kechasi 0-gradusdan +3 gradusgacha,ikkinchi dekadasida kechasi 
minus-1 va -4 gradusgacha.,7 kunlik sovuq xarorati aniqlandi. Yanvar oyining keyngi 
uchinchi dekadasida obu havo xarorati bosqich ma bosqich kunduzi +4 gradusgacha 
ko‘tarilgan. kechasi esa 0 gradus ikki ko‘nlik-2 gradus ham ikki ko‘nlik sovuq 
xaroratdan kechasi ko‘zatildi. Ko‘nduzi esa uchinchi dekadasida+8 gradusgacha 
ko‘tarilgan sho‘ kunlarda ayirim sovo‘qga chidamli dendroflorasi o‘yg‘onish davriga 
kirgan.Tog‘da o‘sayotgan turlar fevral oyining ko‘nduzi +5-9 kechasi +1 obu havosi 
o‘rnatilgandan keyn uyg‘ondilar. Markaziy Osiyo ekspozitsiya sidagi 
dendrofloraning o‘yg‘onish davriga kirayotgani ko‘zatildi. Bir qator olimlar 
o‘simliklarning vegitatsiyasi davomida turli hil obu xavo xaroratning tasirini o‘rganib 
kelganlar [3]. G.N.Zaysev.(1972)., [4] CHirkov YU.I,(1986)., [14] Baxshi M.R., 
Raximova N.K.(2021) va ularning moslashganligini yoki moslashmaganligini 
aniqlaganlar, obu-xavo xaroratni ko‘zatilgan holda agrotexnik ta’dbirlarning 
muddatlarni ko‘chirish mumkin, keskin sovuqlarning zararini oldini olish chora-
tadbirlarni ishlab chiqish mumkinligi eslatmoqdalar. 

---

253 
Zarang