Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

Ustyopma to‘sinlar. Amaliyotda 6x6 m va 6x9 m o‘lchamli va nishabi bir 
tomonga  yoki  ikki  tomonga  bo‘lgan  tavr  kesimli  stropil  to‘sinlar  qo‘llaniladi, 
ular  payvand  karakaslar  bilan  armaturalanadi.  Oraliq  masofa  12  va  18  m 
bo‘lganda to‘sinlar oldindan tortib zo‘riqtirilgan armatura bilan armaturalangan. 
To‘sinlarning  kesimi  ikki  tavrli  bo‘lib,  devorining  qalinligi  60-100  mm.  Katta 
ko‘ndalang  kuchlar  ta’sir  ko‘rsatadigan  tayanchlar  atrofida  devorning  qalinligi 
syokin - asta ortib boradi. 
To‘sinlarning  balandligi  oraliqning  1/10  -  1/15  qismini  tashkil  etadi,  bu 
ularning  bikrligini  ta’minlaydi.  YUqoridagi  siqilgan  tokchaning  eni  to‘sin 
tyokisligidan mustahkamlikni ta’minlash sharti bo‘yicha ravoqning  1 /50-1 /60 
qismiga  teng  qilib  olinadi.  Pastki  tokchaning  o‘lchamlari  ishchi  armaturaning 
joylashish sharoitlari va betonlash qulayligi bilan aniqlanadi. Siqilgan tokcha va 
devor  to‘sinlari  payvand  karkaslar  bilan  armaturalanadi,  bo‘ylama  tortuvchi 
kuchlanishlar  oldindan  tortilgan  kanatli  yoki  yuqori  mustahkamlikka  ega 
sterjenli  (yoki  simli)  armaturaga  uzatiladi.  Ayrim  hollarda  tortilgan  qismi 
kesimda  juft  -  juft  joylashgan o‘zgaruvchan  kesimli  juda  mustahkam  sim  bilan 
armaturalanadi. 
SHuningdek,  to‘g‘ri  burchakli  kesimli  18  m  oraliqda  oldindan  kuchlangan 
ikki  tomonga  nishabli  to‘sinlar  ham  qo‘llaniladi.  Bunday  to‘sinlarning  o‘rta 
qismida ularni engillashtirish maqsadida katta sakkiz yoqli teshiklar qilinadi. Bu 

---

 106 
 
 
teshiklardan  har  birining  yuzi  0,5-1  kv.m.  bo‘ladi.  SHuning  uchun  ham  ularni 
panjarasimon to‘sin deyiladi. 
Qo‘shtavr  kesimli  stropil  to‘sinlari  panjarali  to‘sinlardan  ancha  tejamlidir, 
ularda po‘lat va beton sarfi taxminan 15 % kam.