Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

BINOLARGA TEXNIK XIZMAT 
KO’RSATISH 
Ekspluatasiya qilish 
Xizmat ko’rsatish 
 
KO’RIKLAR TIZIMI 
Umumiy 
Xususiy 
Bahorgi  
Kuzgi 
Navbatdan 
tashqari  
REJAVIY 
Rejadan 
tashqari 
BINOLAR REMONTI 
JORIY 
Rejaviy 
ogohlantiruvchi 
ta’mirlash 
Profilaktik 
Ko’zda tutilmagan 
КАPITAL 
ТАNLAB 
Маjmuiy 
Aholi bilan 
ishlash 
Hovli hududida 
ishlash 

---

 
292 
 
Kapital  ta’mirlashdan  maqsad  -  binoning  jismoniy  eskirishni  yo‘qotish, 
joriy  ta’mirlashda  esa    -  konstruksiya  va  muhandislik  tizimlarini  barvaqt 
eskirishdan  asrash.  Kapital  ta’mirlashda  shu  bilan  birga  binoning  eskirish  va 
undagi  hajmiy-rejaviy,  sanitar-gigienik  va  boshqa  echimlarning  o‘sib  boruvchi 
talablarga  javob  bermay  qolishi  bilan  izohlanuvchi  ma’naviy  eskirishi  ham 
yo‘qotilinadi.  Masalan,  hozirgi  vaqtda  balandligi  4  qavatdan  yuqoriroq  uylarda 
liftlar  o‘rnatilishi  ko‘zda  tutiladi,  lozim  bo‘lganda  bino  joylashishiga  o‘zgartirish 
kiritiladi,  tovush  va  issiqlik  izolyasiya  kuchaytiriladi,  arzonroq  va  samaraliroq 
ashyo  va  konstruksiyalar  qo‘llaniladi,  turar-joy  va  boshqa  xonalarning  maydoni 
oshiriladi  va  x.k.  Rejaviy-ogohlantiruvchi  ta’mirlashlarni  o‘tkazish  bino 
ekspluatatsiyasi  ishonchliligini  tavsiflovchi,  ya’ni  muhandislik,  barqarorlik, 
binoning me’moriy-badiiy ko‘rinishi kabi ko‘rsatkichlarni saqlash imkonini beradi.  
Boshlang‘ich  davrda  bino  ekspluatatsiyasi  aholi  bilan  ishlash,  hovli 
xududini tozalash, ko‘riklar, muhandislik qurilmalarni sozlash va to‘g‘rilash kabi 
xizmat ko‘rsatish ishlari bilan chegaralanadi. Bino eskirishini oshishi bilan rejaviy-
ogohlantiruvchi  ta’mirlash  ishlari  o‘tkaziladi.  Ekspluatatsiyaning  ikkinchi  davri 
texnik  xizmat  ko‘rsatishdagi  talablarning  hamma  turlarini  ichiga  oladi  va  asosiy 
yuk ko‘taruvchi konstruktiv unsurlarda eskirish 80% dan oshguncha davom etadi, 
undan  so‘ng  chegaraviy  holat  mintaqasi  boshlanadi.  SHunday  qilib,  binoning 
texnik ekspluatatsiyasi o‘z ichiga tarkibi va mazmuni binoni ekspluatatsiya qilish 
davomida  va  uning  eskirishini  oshirishi  bilan  o‘zgarib  boruvchi  tadbirlar 
umumlashmasini o‘z ichiga oladi (12.2-rasm).  
Rejaviy-ogohlantiruv  ta’mirlashlarini  o‘tkazishda  ma’lum  bir  davrilikka  amal 
qilinadi.  Bunda  kapital  davriyligi  konstruksiyaning  turiga  va  uning  materialiga, 
ya’ni binoning kapitalliligi bo‘yicha qaysi guruhga mansubligiga bog‘liq.  
 
 

---

 
293 
 
B
ino va qur
il
mala
rida
gi buzili
shlar
 
Texnik xizmat ko‘rsatish 
mintaqasi  
Texnik ekspluatatsiya 
va xizmat ko‘rsatish 
mintaqasi  
Chegaraviy holatlar 
mintaqasi  
                                          20                     80               100 % 
12.2-rasm. Binolarga xizmat ko‘rsatishning zarur turlari 
 
Doiraviy  ta’mirlash  hajmini  bog‘lovchi  ekspluatatsiya  qilinayotgan  binoning 
va  uning  ichki  muhandislik  qurilmalarining  texnikaviy  holatini  tavsiflovchi 
dastlabki  xizmatlar  uy  va  er  maydonining  texnikaviy  pasporti  hamda  uylarning 
konstruktiv  unsurlarini,  xonalarning,  muhandislik  qurilmalarini  va  tashqi 
obodonlashtirish  ko‘riklari  natijalari  aks  ettirilgan  bayonnomalardan  iborat.  Bu 
ma’lumotlar asosida turar-joy ekspluatatsiya shirkatlari tomonidan uylarni kapital 
ta’mirlash  qilish  va  obodonchilik  darajasini  ko‘tarish  bo‘yicha  istiqbolli  rejasi, 
hamda  har  bir  uyning  o‘rnatilingan  ta’mirlash  doiraviyligi  bo‘yicha  profilaktika 
ta’mirlashining yillik rejasi ishlab chiqiladi.  
Yuqorida  aytilganlardan  kelib  chiqib  binoning  texnik  ekspluatatsiyasining 
vazifasi quyidagilardan iborat: 
-  turar-joy  uylari  va  konstruksiyalarini  va  bino  qismlarini  yaroqli  holatda 
tutish; 
-  bino muhandislik qurilmalarining beto‘xtov ishlashini ta’minlash; 
-  ko‘riklarni, 
hamda  joriy  va  kapital,  ya’ni  rejaviy-ogohlantiruv 
ta’mirlashlarini o‘z vaqtida o‘tkazish; 
-  uy atrof hududini saranjom-sarishta tutish.  

---

 
294 
 
Binolarning  texnik  ekspluatatsiyasi  maqsad  va  vazifalaridan  farqli,  ularga 
texnik xizmat ko‘rsatishning maqsad va vazifalari bir muncha kengroq. Binolarga 
xizmat ko‘rsatishda o‘tkaziladigan tashkiliy tadbirlar quyidagilarni ta’minlaydi: 
-  fuqarolar  bilan  turar-joyni  tasarrufga  o‘tkazish  haqida  shartnomalar  tuzish 
va ularning bajarilishini ta’minlash; 
-  ixtisoslashgan  tashkilotlar  bilan  shartnomalar  tuzish  va  ular  bilan  ishlash, 
masalan, axlatlarni olib ketish, gaz-suv ta’minoti, lift xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatish 
va ta’mirlash qilish va boshqa shu kabilar; 
-  pasport ishlarini olib borish.  
Binolarga  xizmat  ko‘rsatish  va  ekspluatatsiya  qilishning  hamda  ko‘riklar 
o‘tkazishning  shakl  va  shamoyilining  bunday  tus  olishi,  ularga  texnik  xizmat 
ko‘rsatishning o‘ziga xos ekanligini, yil davomida uzluksiz tavsifga ega ekanligini 
ko‘rsatadi.