Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

7.4. Mayda blok va tabiiy toshdan terilgan devorlar. 
Devor  materiali  sifatida  g‘ishtlar  bilan  bir  qatorda  sopol  va  mayda  engil 
beton  bloklar  keng  ko‘lamda  qo‘llaniladi.  Sopol  blok  toshlar  mayin  loydan 
quyiladi  va ichi g‘ovak  (7,15,21 va  28 g‘ovakli)  bo‘ladi.  Ularning  o‘lchamlari: 
oddiysi 
250*120*138mm; 
yiriklashtirilgani 
250*250*138mm; 
moduli 
288*138*138mm bo‘ladi. 
Mazkur  bloklarning  markasi  75-300,  zichligi  1400  kg/m
3
  ga  teng  bo‘ladi. 
Bunday  sopol  bloklarning  g‘ovaklari  ochiq  yoki  bir  tomoni  berk  bo‘lishi 
mumkin  va  ular  g‘ishtga  nisbatan  issiqlikni  kam  o‘tkazadi.  SHu  sababli  devor 
qalinligini  kamaytirishga  imkon  beradi.  Ichi  g‘ovak  sopol  toshlardan  devor 
qurishda  choklar  bir  qatorli  sistemada  bog‘lanadi.  Bunda  toshlar  g‘ovaklarini 
yuqoriga  qarab  yotqiziladi.  Terilgan  bloklarning  g‘ovaklari  issiqlik  oqimiga 
nisbatan  tik,  ya’ni  devor  o‘qi  bo‘ylab  joylashishi  zarur.  Ular  ham  kam  qavatli, 
ham  ko‘p  qavatli  binolar  uchun  yaroqlidir.  Engil  beton  mayda  bloklardan 
terilgan  devor,  g‘ishtli  devorlardan  engilligi  va  issiqlikni  kam  o‘tkazishi  bilan 
farqlanadi.  Bu  xususiyatlar  devor  qalinligini  kamaytirishga  olib  keladi. 
O‘lchamlari  390*190*188  mm  bo‘lgan  uch  g‘ovakli  (ochiq  yoki  berk)  yoki 
yaxlit  bloklar  ko‘proq  ishlatilib,  uch  qatorli  sistemada  teriladi.  Qoliplanadigan 
sirtqi yuzasiga rang berilgan yoki naqshlar solingan bo‘lib, ularning markasi 25-
250 ga teng bo‘ladi. 
Devor  qurish  ishlari  qo‘lda  bajarlishi  mo‘ljallangan  hollarda  bloklarning 
massalari  32kg  dan  ortiq  bo‘lmasligi  maqsadga  muvofiqdir.  Qurilishda 
boshqacha engil beton bloklar, ya’ni g‘ovaklari tirqishsimon va bir boshi ochiq 
bo‘lgan bloklar ham uchrab turadi. 
 

---

 202 
 
 
 
7.2-rasm. Blokli devor konstruksiyasi 
 Bunday  bloklardan  terilgan  devorlar  blok  tirqishlari  bir-  biri  bilan 
tutashmaganligi  va  tirqishlardan  havo  almashinuvi  bo‘lmaganligi  sababli  uch 
g‘ovakli  bloklardan  terilgan  devorlarga  nisbatan  iqtisodiy  jihatdan  samaraliroq 
bo‘ladi.  Bunda  tirqishlar  yuqori  tomondan  yopiq  bo‘lib,  bloklarni  o‘zaro 
bog‘lash uchun qorishma yaxlit toshlarni terishdagi kabi yoyiladi. Uch g‘ovakli 
blokni terishdagi qiyinchilik bu erda uchramaydi. 
Mexaniq  ishlov  berish  oson,  g‘ovak  strukturaga  ega  va  zichligi  kam  engil 
tog‘  jinslari  bor  rayonlarda  bino  devorlarini  tabiiy  toshlardan  terish  maqsadga 
muvofiqdir. 
Tabiiy g‘ovak toshlardan bloklar o‘lchamlari engil beton bloklari kabi, ya’ni 
390*190*188  mm  qilib  arralab  olinadi.  Bu  bloklarni  terish  ikki  va  uch  qatorli 
sistemada  olib  boriladi.  Bu  toshlarning  tashqi  ko‘rinishi  chiroyli  bo‘lganligi 
uchun  qo‘shimcha  koshinlashga  hojat  qolmaydi.  Noto‘g‘ri  shakldagi  ohaktosh, 
qumtosh  va  boshqa  zich  tog‘  jinslari  bo‘laklari  xo‘jalik  binolarni  qurishda 
asosan xarsangtosh plita sifatida ishlatiladi. 
 
7.3-rasm. Toshlardan qurilgan devor konstruksiyasi 

---

 203