Mehnat muxofazasi

8- Mavzu: ELEKTR QURILMALARINI XIMOYaLASH VA MAKTAB O’QUV USTAXONALARIDA XAVFSIZLIK TEXNIKASI QOIDALARI.

Reja

1. 
   Elektr tokini xavfi
   
2. 
   Elektr tokining biologik ta’siri.
   
3. 
   Tok urishga xavflilik darajasi.
   
4. 
   Elektr qurilmasini yerga ulash.
   
5. 
   Elektrostatik zaryadlar va yashin kaytargichlar.
   

8.1. Elektr tokini xavfi

Sanoatda elektr quvvatidan keng kulamda foydalaniladi. Elektr tokining eng havfli tomoni shundaki, bu xavfni oldinroq sezish imkoni yo’q. SHuning uchun ham elektr toki xavfiga qarshi tashkiliy texnik chora- tadbirlar belgilash, to’siq vositalari bilan ta’minlash. SHaxsiy va jamoa tizimlarini o’rnatish nixoyatda muxim. Umuman elektr toki ta’siri faqat biologik ta’sir bilan chegaralanib qolmasdan, balki elektr yoyi magnit maydoni hamda statik elektr ta’sirlar ham bo’lib, bularni bilish har bir kishi uchun kerakli va zaruriy ma’lumotlar jumlasiga kiradi.

Elektr toki inson organizmiga termik, elektrolitik va biologik ta’sir ko’rsatadi. Termik ta’sir inson tanasining ba’zi qismlarida kuyish, qon tomirlari, asab xujayralari qizishi sifatida ko’zatiladi. Elektro litik ta’sirda esa qon yoki xujayralar tarkibidagi to’zlarning parchalanishi natijasida qonni fizik va kimyoviy xususiyatlari o’zgaradi. Bunday holat elektr toki markaziy asab va yurak tizimini kesib o’tmasdan, tananing ba’zi bir joylarigagina ta’sir kursatishida ruy beradi.

Elektr tokini biologik ta’siri natijasida inson organizmidagi tirik xujayralar muskullarning keskin qisqarishi natijasida to’lqinlanadi, bu asosan organizmdagi bioelektrik jarayonlarni bo’zilishi tufayli ruy beradi.

Inson organizmida tok urish xodisasi tashqi muxitdan yuqori kuchlanishdagi elektr tokining ta’siri yaoni biotoklar rejimini buzib yuborilishi natijasida vujudga keladi. Elektr tokining inson organizmiga ta’sirini ikki ko’rinishda ko’rsatish mumkin: maxaliy elektr ta’siri va tok urish.

Maxalliy elektr ta’sirida asosan kuyish sodir bo’ladi. U yengil kuyish, fakat yallig’lanish bilan chegaralanishi, buning natijasida, o’rta og’irlikdagi kuyish pufaklar xosil bo’lishi va og’ir kuyish xujayra hamda terilarni kumirga aylanishi bilan qo’yib, og’ir asoratlarga olib kelishi mumkin.