Mehnat muxofazasi

8.2. Elektr tokining biologik ta’siri

Inson organizmiga elektr tokining ta’siri 4 darajada bo’ladi.

1-muskullar keskin qisqarishi natijasida odam tok ta’siridan chiqib ketadi va xushini yo’qotadi;

2- muskullar keskin qisqarishi natijasida odam xushini yo’qotadi, ammo yurak nafas olish faoliyati ishlab turadi;

3- hushini yo’qotib nafas olib turishi yoki yurak urishi to’xtab qoladi;

4- klinik o’lim holati -bunda insonda xech qanday xayot alomatlari ko’rinmaydi.

Klinik o’lim holati 5-8 daqiqa davom etadi. Hech qanday yordam bo’lmagan taqdirda eng oldin bosh miya qobig’idagi xujayralar parchalanib, klinik o’lim holati biologik o’lim holatiga o’tadi.

Biologik o’lim kaytarib bo’lmaydigan jarayon bo’lib, organizmdagi biologik jarayonlar bo’tunlay tuxtaydi.

Odam tok ta’sirida qancha ko’p qolib ketsa, u shuncha ko’p zaralanadi.

Odamninng quruq zararlanmagan terisi 2.000 dan 20000 Om. gacha qarshilikka ega bo’lsa, namlangan, zararlangan teri qarshiligi 40-500 Om qarshilikka ega bo’ladi. Umuman texnik xisoblar uchun inson aozosining qarshiligi 1000 Om deb qabul qilingan.

Inson aozosi orqali 50Gts.li sanoat elektr tokining 0,6 - 1,5 mA. oqib o’tsa, buni u sezadi va bu mikdordagi tok sezish chegarasidagi elektr toki deb tanladi.

O’zgaruvchan tok (50Gtsda) o’zgarmas toka nisbatan xavfli hisoblanadi. Xavfsiz o’zgaruvchan tok kuchi miqdori 10 mA, o’zgarmas tok uchun 50 mA qabul qilingan. Ta’sir etadigan vaqt esa 0,01-0,03 sekuntni tashkil etadi, vaqt ortib borshi bilan (0,2-1s) yurak faoliyati o’zgaradi.

Agar tok 10 -15 mA.ga yetsa, muskullar tartibsiz qisqarib, boshqarib bo’lmaydi. Agar tok miqdori 25 - 50mA.ga yetsa nafas olish kiyinlashadi, 100mA dan oshsa yurak urishi buziladi, bu xolat o’limga olib keladi.