Mehnat muhofazasi va ekologiya

 
GLOSSARIY 
 
Gidrodinami
k avariya 
Gidrodinami
cheskaya 
avariya 
Hydrodynam
ic accident 
– 
texnogen 
hususiyatli 
xavfqulodda vaziyatning yuzaga 
kelish 
havfini 
tug‗diruvchi, 
suvning katta tezlikda tarqalishi 
bilan bog‗liq bo‗lgan gidrotexnika 
inshootlaridagi avariyalar. 
Sanoat 
avariyasi 
Promыshlen-
nыe avarii 
Industrial 
accidents 
– sanoat ob‘ekti, texnik 
tizim yoki sanoat qurilmasidagi 
avariya. 
Radiatsiyavi
y avariya 
Radiatsion-
naya avariya 
Radiationacc
ident 
– 
uskuna 
nosozligi, 
hodimlar 
(personal)ning 
hatti-
harakatlari (harakatsizligi), tabiiy 
va 
texnogen 
hususiyatli 
havfqulodda 
vaziyatlar 
tufayli 
kelib 
chiqqan 
fuqarolarning 
belgilangan me‘yordan ko‗proq 
nurlanish olishiga yoki atrof 
muhitning radiaktiv ifloslanishiga 
olib kelishi mumkin bo‗lgan 
yohud olib kelgan ionlashtiruvchi 
nurlanish 
manbai 
ustidan 
boshqaruvning izdan chiqishi. 
Barometr 
Barometr 
Barometr 
– 
atmosfera 
bosimini 
o‗lchaydigan 
asbob. 
Simobli 
barometrlar eng aniq atmosfera 
barometrlari hisoblanadi. Ularning 
ko‗rsatkichlari bo‗yicha atmosfera 
bosimi o‗lchanadi. 
Ofat 
Bedstvie
Disaster
– odatdagi hayot tarzining 
keskin 
buzilishi, 
odamlarning 
muhofazaga kiyim-boshga, tabiiy 
va ijtimoiy yordamga muhtoj 
bo‗lishiga olib keladigan halokatli 
vaziyat. 
Ofat 
ikki 
guruhga 
ajratiladi: 
1) tabiiy hodisa sabab 
bo‗lgan ofat.; 
2) 
Inson 
omili 
sabab 
bo‗lgan ofat. (urushlar avariyalar 
va boshqa fv epidemiyalar). 

---

130 
Yong„in 
xavfsizligi 
Pojarnaya 
bezopas-nost. 
Fire safety. 
– odamlarning, yuridik va 
jismoniy 
shaxslar 
mol 
– 
mulkining shuningdek atrof tabiiy 
muhitning 
yong‗indan 
muhofazalanganlik holati. 
Bofort 
shkalasi 
SHkala 
Boforta 
Beaufort 
scale 
– butun dunyo metrologiya 
tashkiloti tomonidan shamolning 
tezligini 
uning 
er 
ustidaga 
buyumlarga ta‘siri yoki ochiq 
dengizdagi tulqinlanishga qarab 
aniqlar uchun qabul qilingan 12 
balli shkala. SHamolning o‗rtacha 
tezligi standart – ochiq tekis 
yuzadan 
100 
m 
balandlikda 
ko‗rsatiladi. 
SHkala 
ingliz 
admerali F. Bofort (1774 – 1857) 
tomonidan 
1806 
yili 
ishlab 
chiqilgan. 1874 – yildan boshlab 
xalqaro 
senompit 
amaliyotda 
foydalanish uchun qabul qilingan. 
Radiatsiyavi
y xavfli omil 
Radiatsionn
ыy 
faktor 
riska 
Radiation 
risk factor 
– havo tarkibida radon 
(toron), 
radon 
(toron) 
parchalanishining qisqa yashovchi 
mahsulotlari, 
radon 
(turon) 
parchalanishining uzoq yashovchi 
mahsulotlari, 
radiaktiv 
chang 
bo‗lishligi, uran radi, tori, poloniy, 
qo‗rg‗oshin-210 bo‗lgan umumiy 
radiaktivlik: 
suvda 
texnologik 
eritmalarda va pulpa tarkibida 
uran, radi, tori, radon (toron), 
poloniyning bo‗lishi: radiaktiv 
ifloslanganlik (bino, asbob – 
uskuna, 
tranport 
vositalari, 
maxsus kiyim va h.k): tashqi 
muhit (tuproq, o‗simliklar, tog‗ 
jinslari) da radionuklitlar-radi, 
uran, 
toriy, 
qo‗rg‗oshin-210 
bo‗lishi; ish vaqtida radiaktiv 
moddalar bilan bevosita mashg‗ul 
bo‗lgan hodimlarning va radiaktiv 
moddalar bilan bog‗liq bo‗lmagan 
hodimlarning tashqi va ichki 
nurlanishi 
bilan 
keltirib 
chiqarilgan 
insonning, 

---

131 
hodimlarning tabiiy texnologen 
nurlanishi.