|
To'liq tasavvurni yozing. Tadqiqot va miya bo'roni vaqtini o'tkazganingizdan so'ng, sizning hujjatingizni batafsil yozing. O'zingizning asl dalilingizni aniq belgilashga e'tibor qarating. Qisqasini nazarda tutganingizdek, manbalaringiz bilan suhbatlashayotganda o'zingizni tasavvur qiling. Resurs fikrlarini qayta tiklash o'rniga, bu fikrlarni o'rganib chiqing va o'zingizning ular bilan qanday aloqasi borligini ko'rib chiqing.
Paraphrase "ko'r". Agar siz mualliflik g'oyalarini sizning ishingizda tushuntirishni rejalashtirmoqchi bo'lsangiz, asl matnga qaramasdan tushuntirishni yozing.
Agar siz bu jarayonni qiyin deb topsangiz, fikringizni do'stingizga tushuntirib berganday, suhbatlashuv ohangida fikrlarni yozib ko'ring. Keyin ma'lumot uchun tegishli tonda ma'lumotlarni qayta yozing.
Resurslaringizni kuzatib boring. O'zingiz o'qigan har bir manbaning ro'yxatini tuzing, hatto qog'ozga murojaat qilmoqchi bo'lganlar ham. Bepul bibliografiya jeneratör vositasi yordamida ishlaydigan bibliyografiya yarating. Siz loyihangizda mualliflik g'oyalarini taklif qilganingiz yoki izohlab berganingizda, tegishli jumlaning yonidagi manba ma'lumotlarini o'z ichiga olasiz. Agar siz uzoq qog'oz yozmoqchi bo'lsangiz, Zotero yoki EndNote kabi bepul tashkilot vositasidan foydalaning. Bir oz qo'shimcha tashkilot bilan tasodifiy plagiat butunlay qochishi mumkin.
Onlayn plagiat tekshiruvidan foydalaning. Internetdagi vositalar aql bovar qilmaydigan bo'lsa-da, qog'ozni topshirishdan oldin plagiat tekshiruvi orqali chopish yaxshi.
Siz o'zingizning manbalaringizdan birining yozgan narsasiga o'xshash bir jumlanni noto'g'ri tuzganingiz yoki bevosita tirnoqlardan biriga keltirmadingiz. Quetext kabi bepul resurslar sizning ishingizni millionlab hujjatlar bilan taqqoslashingiz va yaqin uchrashuvlarni qidirasiz. Professoringiz, ehtimol, bu vositalardan foydalanadi, siz ham keraksiz.
3. Rerayt va kopirayt. Kopirayting turlari
Plagiatdan farqli o‘laroq “kopirayting” tushunchasi ingliz tilidan “matnlarni yozish” deb tarjima qilinadi. Kopirayting tushunchasi ham faoliyat, ham matn tipini anglatadi. Kopirayting faoliyat sifatida o‘z ichiga biror-bir mavzu yuzasidan maqola yozishni bildirsa, matn tipi sifatida o‘ziga xos matnli materialni bildiradi (maqola, sharh, annotatsiya va hokazo). Kopirayter, bu mualliflarning noyob materiallarini ustidan qayta ishlaydigan yoki o‘zi ana shu noyob materiallarni OAV uchun yozadigan insondir. Bu tushunchaga faoliyat hamda matn tipi ham kiradi. Kopirayting faoliyat sifatida o‘z ichiga biror-bir mavzu yuzasidan maqola yozishni bildirsa, matn tipi sifatida o‘ziga xos matnli materialni bildiradi (maqola, sharh, annotatsiya va hokazo). Kopirayter, bu mualliflarning noyob materiallarini ustidan qayta ishlaydigan yoki o‘zi ana shu noyob materiallarni OAV uchun yozadigan insondir.
Bugungi kunda kopiraytingning bir necha turlari mavjud:
1. OAV uchun kopirayting, maqolalar, buyurtma asosida OAV uchun material tayyorlash;
2. Reklama kopiraytingi (axborot-reklama va «sotiluvchi» turlarga bo‘linadi):
• Axborot-reklama maqolalari saytlar kontentini to‘ldirish uchun yozilib, ular o‘quvchi uchun qiziqarlidir va yashirin reklamadan iborat bo‘ladi.
•Sotiluvchi matn tovarlar va xizmatlarning afzalliklarini ko‘klarga ko‘tarib maqtaydi. U nafaqat tijoriy taklif mazmunini ochib beradi, balki xarid qilishga ham undaydi.
3. Press-relizlar. Ma’lum bir auditoriyaga mo‘ljallangan OAVda yoritish uchun tayyorlangan axborot xatlari.
4. Blog postlar. So‘zlashuv tilida yozilib, biror-bir masalani muhokama qilishga undaydi.
5.SEO-kopirayting, yoki robotlar uchun matnlar – Internetda saytlarni ilgari surishning asosiy usuli. Bunday matnlarda kalit so‘zlar ketma-ketlikda beriladi va qidiruv tizimlarida matnlarni topishni osonlashtiradi.
6. Maqolalar do‘koni uchun kopirayting (turli mavzulardagi tayyor maqolalar)5.
Albatta har bir muallifning fikrini ifoda etish uslubi bor. Kopirayt matnlari uchun asosiy talablar quyidagilardan iborat:
O‘ziga xoslik (97–100 %)
Orfografik va uslubiy xatolarga yo‘l qo‘ymaslik.
Aniq va kreativ g‘oya.
Axborot-reklama maqolalari saytlar kontentini to‘ldirish uchun yozilib, ular o‘quvchi uchun qiziqarlidir va yashirin reklamadan iborat bo‘ladi. Sotiluvchi matn tovarlar va xizmatlarning afzalliklarini ko‘klarga ko‘tarib maqtaydi. U nafaqat tijoriy taklif mazmunini ochib beradi, balki xarid qilishga ham undaydi6.
SEO-kopirayting yoki robotlar uchun matnlar — internetda saytlarni ilgari surishning asosiy usuli. Bunday matnlarda kalit so‘zlar ketma ketlikda beriladi va qidiruv tizimlarida matnlarni topishni osonlashtiradi. Maqolalar do‘koni uchun kopirayting (turli mavzulardagi tayyor maqolalar).
Albatta, har bir muallifning fikrini ifoda etish uslubi bor. Kopirayt matnlari uchun asosiy talablar quyidagilardan iborat: o‘ziga xoslik, orfografik va uslubiy xatolarga yo‘l qo‘ymaslik, aniq va kreativ g‘oya.
Xo‘sh, har qanday auditoriya uchun qiziq bo‘lgan mavzuni qaerdan topish mumkin?
Hayotiy tajribangiz – bevosita sizni va atrofdagilaringizni qiynayotgan muammolar jamiyat uchun qiziq va dolzarb. Masalaning yechimini ko‘rsatish, hech bo‘lmaganda yechimini topish uchun yo‘naltirish, muvaffaqiyatingiz kaliti.
Kutubxona – bilimlaringizni kengaytirish va maqolangiz uchun mavzu topish uchun qulay joy.
Intervyu yoki telefon so‘zlashuvi – doimo sizni qiziqtirgan mavzu yuzasidan axborot bera oladigan insonlarni topsa bo‘ladi.
Internet ma’lumotlari – afsuski, tarmoqda ular ham ko‘p. Shuning uchun ham mavzuni aniqlagach, internetdan qo‘shimcha manba sifatida foydalanganingiz ma’qul. Kopiraytingning asoschilaridan biri Jon Keyplz bo‘lib, uning «Reklamaning sinalgan usullari» nomli kitobi ilk marotaba AQShda 1932 yilda chop etilgan edi. Unda bevosita reklama matnlarini yozish borasida so‘z yuritilib, kopirayt reklama va tashviqot materiallarini yozuvchi shaxs sifatida ta’riflanadi. Sohada yorqin iz qoldirgan yana bir shaxs, Jozef Shugerman XX asrning oxirlarida Amerikaning eng yetakchi kopirayterlaridan biri sifatida tan olingan. Uning «Reklama matnlarini yozish san’ati. Yetuk Amerika kopirayter ma’lumotnomasi» ko‘pgina mamlakatlarda bir necha marotaba qayta nashr etilgan.
Kopiraytingdan farqli o‘laroq rerayting (ingl. rewriting) — mavjud matnlarni ulardan foydalanish uchun qayta ishlash demakdir. Kopirayting matnni boshidan yoza boshlasa, rerayting uni qayta ishlaydi. Matnlarni uslubiy jihatdan o‘zgartiradigan insonlarni rerayterlar deb atashadi. Rerayting mualliflik huquqini buzganlikda ayblamaslik uchun foydalaniladi. Ya’ni, maqoladan fakt va dalillar olinib, u qayta yoziladi. Rerayterlar matnni qayta ishlashda quyidagi usullardan foydalanadilar:
so‘zlar o‘rniga ularning sinonimlarini ishlatish;
to‘g‘ri gapni o‘zlashtirma gapga aylantirish;
abzatslar joyini o‘zgartirish;
tushuncha va so‘z birikmalarni to‘g‘ri kelganiga o‘zgartirish;
matnni ma’no yuklamasiga ega bo‘lmagan iqtiboslar
so‘z birikmalarini o‘chirish orqali soddalashtirish va hokazo.
Qayta ishlangan matn maqola originalidagi ma’noni o‘zida saqlab qolishi zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
