Мазкур ўқув услубий мажмуа фаннинг ишчи ўқув дастури ва ишчи ўқув режасига мувофиқ ишлаб чиқилди

Ночизиқли бузилишлар кучайтиргичларда ишлатилган транзисторлар ВАХларининг ночизиқлилиги ҳисобига юзага келади. Шунинг учун кучайтиргич киришига синусоидал сигнал берилганда, чиқиш сигнали янги гармоникаларга эга бўлиб, тоза синусоидани такрорламайди.

11.4-расм. Кучайтиргич АЧХси. 11.5-расм. Кучайтиргич ампли- туда характеристикаси.

Ночизиқли бузилишлар гармоник бузилишлар коэффициенти билан баҳоланади. Кучайтиргич чиқишидаги юқори гармоникалар (U₂, U₃ …) амплитудаларининг ўрта квадрат қийматларини асосий тебранишлар амплитудасига (U₁) нисбатининг фоизларда ифода-ланган қиймати гармоник бузилишлар коэффициенти деб аталади ва қуйидагича топилади:

. (11.1)
Ночизиқли бузилишларни баҳолаш учун кучайтиргичнинг амплитуда характеристикасидан – чиқишдаги кучланиш (ток) биринчи гармоникаси амплитудасининг кириш кучланиши (ток) амплитудасига боғлиқлигидан фойдаланиш мумкин (11.5-расм). U_КИР нинг катта бўлмаган қийматларида амплитуда характеристика амалда чизиқли бўлади. Унинг оғиш бурчаги кучайтириш коэффициенти билан аниқланади. U_КИР қиймати ортиб борган сари тўғри пропор-ционаллик бузилади, яъни кучайтириш коэффициенти кучайтири-ладиган сигнал қийматига боғлиқ бўла бошлайди.
Кучайтиргич нолнинг дрейфи деб аталувчи параметр билан ҳам ифодаланади. Нолнинг дрейфи юз берганда кучайтиргич чиқишидаги кучланиш ёки ток ўз-ўзидан силжийди. Нолнинг силжиши чиқиш сигналининг ўзгариши каби бўлганидан, уни сигналдан ажратиб бўлмайди. Натижада, дрейф қиймати ўзгармас ток кучайтиргичлар сезгирлигини чеклайди.


11.4. Кучайтиргич каскадларнинг кучайтириш синфлари

Кучайтириладиган сигнал синусоида ёки импульс кўринишида бўлиши мумкин. Импульс деб кучланиш ёки токнинг бирор ўрнатилган U₀ ёки I₀ қийматидан қисқа вақтли четлашишларига айтилади. Чиқиш сигнали шакли кириш сигнали шакли билан бир хил (сигнал бузилмаган) ёки фарқланувчи (сигнал бузилган) бўлиши мумкин. Сигнал бузилишлари унинг амплитудасига ҳамда ку-чайтиргич сокинлик нуқтаси (режими)нинг танланишига боғлиқ.

Кучайтиргичнинг сокинлик режими деб кириш кучланиши U_КИР ва кучланиш манбаи қиймати Е_М ўгармас бўлган ҳолатга айтилади. Кўриниб турибдики, сокинлик режимида транзистор токлари қийматлари ҳам ўзгармас бўлади.
Кириш сигналининг берилган шаклида сокинлик режими қандай танланишига боғлиқ ҳолда сигнал бузилишлари қийматидан ташқари кучайтиргичнинг фойдали иш коэффициенти (ФИК) ҳам ўзгаради. Гап шундаки, кириш сигнали бор ёки йўқлигидан қатъи назар транзисторларда кучланиш манбаи энергияси сарф бўлади ва шунга мос қувват сочилади. Чиқиш сигнали қувватини кучланиш манбаидан олинаётган қувватга нисбати ФИК ни аниқлайди:
, (11.2)
бу ерда, I_ЧИҚ.m, U_ЧИҚ.m – чиқиш катталиклар амплитудаси, Е_М – кучланиш манбаи кучланиши, I_ЎРТ – ўртача ток.
Кучайтиргич каскадлар ночизиқли бузилишлари ФИК уларнинг статик узатиш характеристикалари асосида баҳоланиши мумкин. Ишчи нуқтанинг жойлашган ўрнига боғлиқ ҳолда кучайти-риш синфлари А, В, АВ ва бошқа синфларга ажратилади. Ушбу синфлар ФИКларининг максимал қийматлари ва ночизиқли бузилишлар қийматлари билан бир-биридан фарқ қилади.