Mazkur o’quv-uslubiy majmua orqali talabalar o‘zini-o‘zi mustaqil nazorat qilishi va bilimlarini joriy nazoratdan o‘tkazishda foydalanilishlari mumkin

12.Schetlar bilan balans o’rtasidagi bog’liqlik

Buxgalteriya hisobi schyotlari buxgalteriya balansi bilan chambarchas bog‘liqdir.

Balansning aktivida mablag‘lar turlari ko‘rsatiladi va ularni joriy hisobga olish uchun har bir balans moddasi bo‘yicha aktiv schyotlar ochiladi. Balans passivida mablag‘lar manbalari aks ettiriladi va ular bo‘yicha joriy hisob har bir moddaga ochiladigan passiv schyotlarda amalga oshiriladi. Mablag‘lar turlari va ularning manbalari to‘g‘risidagi schyotlar ma’lumotlari balansni tuzish paytida aktiv va passiv moddalar bo‘yicha qo‘yib chiqiladi.
Faraz qilaylik, oy boshiga korxona balansi quyidagicha bo‘lgan:
2001 yil 1-fevraliga bo‘lgan balans

Aktiv	Passiv
1. Asosiy vositalar 200000 2. Materiallar 40000 3. Hisob-kitob schyoti 10000	1. Ustav fondi 230000 2. Foyda 6000 3. Mol etkazib beruvchilar 14000
Jami 250000	Jami 250000

«Materiallar» va «Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» schyotlari bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumotlar:

Material turlari:

A 3000 t. 1 tonnasi narxi 10 so‘m	- 30000
B 5000 kg, 1 kg. narxi 2 so‘m	- 10000
Jami	- 40000

Korxonaning mol etkazib beruvchilarga qarzi:

«Tashselьmash» zavodiga	- 5000
6 sonli birlashmaga	- 9000
Jami	-14000

Qisqartirish maqsadida tahliliy hisob uchun faqat ikki modda bo‘yicha ma’lumotlaridan foydalanish bilan kifoyalanamiz.
Korxonaning fevralь oydagi muomalalarini ko‘rib chiqamiz.
Birinchi muomala. «Tashselьmash» zavodidan quyidagi materiallar olingan:

A 1500t., 1t. narxi 10 so‘m	- 15000 so‘m
B 1000 dona, 1 donasi 5 so‘mdan	- 5000 so‘m
Jami	- 20000 so‘m

Kelib tushgan materiallar uchun hali hisob-kitob qilinmagan.
Ikkinchi muomala. Foliyatni amalga oshirish uchun materiallar sarflangan:

A 2000 t., 1 t. 10 so‘mdan	- 20000 so‘m
B 3000 kg., 1 kg. 2 so‘mdan	- 6000 so‘m
Jami	- 26000 so‘m

Uchinchi muomala. Korxona xodimlariga ish haqi hisoblangan 35000 so‘m.
To‘rtinchi muomala. Maqsadli moliyalash uchun bosh korxonadan mablag‘lar olingan 950000 so‘m (25000 x 38 so‘m)
Beshinchi muomala. Valyuta O‘z.Resp. ning Markaziy banki kursi bo‘yicha so‘mga konvertatsiya qilinib va hisob - kitob schyotiga yozilgan 950000 so‘m.
Oltinchi muomala. Mol etkazib beruvchilarga qarzni uzish uchun hisob-kitob schyotidan o‘tkazilgan.

a) «Tashselьmash» zavodiga	- 15000 so‘m
b) 6-sonli birlashmaga	- 9000 so‘m
Jami	- 24000 so‘m
Ettinchi muomala. Asosiy vosita xarid qilingan.	17000 so‘m
Sakizinchi muomala. Dalolatnoma bo‘yicha asosiy vosita foydalanishga topshirilgan	- 17000 so‘m
To‘qqizinchi muomala. Kreditorlardan ko‘rsatgan xizmatlari uchun pul to‘lash hisoblangan	- 750 so‘m
O‘ninchi muomala. Har xil kreditorlarga hisob - kitob schyotidan o‘tkazilgan	- 750 so‘m
O‘n birinchi muomala. Maqsadli moliyalash hisobidan bajarilgan ishlar aks ettirilgan	- 61750 so‘m

Keltirilgan muomalalarni hisobda aks ettirish uchun eng avval buxgalteriya yozuvlari (o‘tkazmalar)ni tuzib chiqamiz.

2008 yil fevraldagi yozuvlar

1.	D-t «Xom ashyo va materiallar» schyoti	- 20000
	K-t «Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar
2.	D-t «Asosiy ishlab chiqarish» schyoti	- 20000
	K-t «Xom ashyo va materiallar» schyoti	- 26000
3.	D-t «Asosiy ishlab chiqarish» schyoti
	K-t «Mehnatga haq to‘lash bo‘yicha xodimlar bilan hisob -kitoblar» schyoti	- 35000
4.	D-t «Mamlakat ichidagi valyuta schyotlari»	- 950000
	K-t «Boshqa maqsadli tushumlar» schyoti	- 950000
5.	D-t «Hisob-kitob schyoti» schyoti	- 950000
	K-t «Mamlakat ichidagi valyuta schetlari» schyoti	- 950000
6.	D-t «Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» schyoti	- 24000
	K-t «Hisob-kitob» schyoti	- 24000
7.	D-t «Kapital quyilmalar» schyoti	- 17000
	K-t «Hisob-kitob» schyoti	- 17000
8.	D-t «Asosiy vositalar» schyoti	- 17000
	K-t «Kapital quyilmalar» schyoti	- 17000
9.	D-t «Asosiy ishlab chiqarish» schyoti	- 750
	K-t «Turli kreditorlardan qarzlar» schyoti	- 750
10.	D-t «Turli kreditorlardan qarzlar» schyoti	- 750
	K-t «Hisob-kitob schyoti» schyoti	- 750
11.	D-t «Boshqa maqsadli tushumlar» schyoti	- 61750
	K-t «Asosiy ishlab chiqarish» schyoti	- 61750
	Jami	2082250

YUqoridagi yozuvlarni sintetik schyotlarda aks ettirish quyidagicha amalga oshiriladi:

«Asosiy ishlab chiqarish» sch.				«Ustav kapitali» sch.
D-t	K-t			D-t		K-t
Boshlang‘ich qoldiq 200000					Boshlang‘ich qoldiq 230000
9) 17000
Aylanma 17000		Aylanma		Aylanma -	Aylanma -
Oxirgi qoldiq 217000					Oxirgi qoldiq 230000

«Xom ashyo va materiallar» sch.				«Boshqa maqsadli tushumlar» sch.
D-t	K-t			D-t	K-t
Boshlang‘ich qoldiq 40000					Boshlang‘ich qoldiq 6000
1) 20000		2) 26000		1) 61750	4) 950000
Aylanma 20000		Aylanma 26000		Aylanma 61750	Aylanma 950000
Oxirgi qoldiq 34000					Oxirgi qoldiq 894250

«Hisob-kitob schyoti» sch.				«Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schetlar» sch.
D-t	K-t			D-t	K-t
Boshlang‘ich qoldiq 10000					Boshlang‘ich qoldiq 14000
5) 950000		6) 24000 7) 17000 10) 750		6) 24000	1) 20000
Aylanma 950000		Aylanma 41750		Aylanma 24000	Aylanma 20000
Oxirgi qoldiq 918250					Oxirgi qoldiq 10000

«Asosiy ishlab chiqarish» sch.				«Mehnatga xaq to‘lash bo‘yicha xodimlar bilan hisob-kitoblar» sch.
D-t	K-t			D-t	K-t
Boshlang‘ich qoldiq					Boshlang‘ich qoldiq
2) 26000 3) 35000 9) 750		11) 61750			3) 35000
Aylanma 61750		Aylanma 61750		Aylanma	Aylanma 35000
Oxirgi qoldiq					Oxirgi qoldiq 35000