Maxsus talim vazirligi

Tuproqiing gigroskopik namligini aniqlash.
Tabiiy sharoitda yuqorida aytilganidek, mutlaqo quruq tuproq bolmasligi malum. Но^л1 yoki nam tuproq laboratoriyaga keltirilib, soya va quyoshda uzoq vaqt quritilsa ham unda malum miqdorda nam saqlanadi.
Mexanik tarkibi, strukturasi, chirindining miqdori va muhit sharoitiga qarab tuproqdagi zarrachalar yuzasiga singgan gigroskopik namning miqdori o'zgaribturadi.
Kye rakli asboblar: alyuminiy stakancha, termostat, eksikator, analitik va texnik tarozi, shtativ, stakan, quritgich stakan va ruxdan yasalgan yashikchalar.
I sh 1 a sh t a r t i b i. Gigroskopik namligi aniqlanmoqchi bolgan maydalangan quruq tuproqdan 3—4 g olinadi. Tuproq termostatda quritilgan, og'zi yopiladigan quritgich stakanga solinadi va analitik tarozida og'irligi aniqlanadi. Stakan (qopqog'i ochilgan holda) termostatga qo'yilib 105—110°S da 3—4 soat quritiladi. So'ngra quyi qismiga kaliy sulfatning to'yingan eritmasi va tuzi solingan eksikatorda sovutilib, analitik tarozida tortiladi. Quritish, sovitish va olchash ishlari o'zgarmas massa hosil bolguncha takrorlanadi.
Quruq tuproqdagi gigroskopik suvning foiz miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi va jadvali tuziladi:
N
X — gigroskopik suvning foizi;
a — stakanning quritilmagan tuproq bilan birga og'irligi (g xisobida); v — stakanning quritilgan tuproq bilan birga og'irligi (g hisobida); N— tuproqning og'irligi (g hisobida).
Masalan, a —25,33 g, v —25,23 g, N — 4 g bolsa, tuproqdagi gigroskopik namlik miqdori 2,5% ga teng.
Xq (25,33 —25,23)xl00 -4 q 2,5%
Gigroskopik namlikni aniqlash tuproqning bir qancha fizik xossalarini o'rganish, ayniqsa kimyoviy analizlar natijasini aniq hisoblashga yordam beradi.
Gigroskopik namlik koeffiiiientini aniqlash gigroskopik namlik foizi malum bolganidan keyin tubandagi formula bilan aniqlanadi.
К q 100 Q a
100
К — tuproqding gigroskopik namlik koeffiin'enti, 100 foiz; a — gigroskopik namlik (foiz hisobida).
Bu gigroskopik koeffiin'ent namlikning quruq tuproqda bolgan foizini aniqlashda kerak bo'ladi.