Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

Masalan: 
kompyuterning boshlang‘ich qiymati 1100000 so‘m, uning foydalanish muddati 
oxiridagi qoldiq (tugatish) qiymati 100000 so‘m, xizmat muddati 5 yil, O‘zbekiston Respublikasi Soliq 
kodeksi bo‘yicha yillik eskirish me’yori eskirishadigan qiymatdan 20%ni yoki 200000 so‘m 
((1100000-100000)/5=200000 so‘m)ni tashkil etadi. 
Hisobot yili davomida, qo‘llanilayotgan eskirish hisoblashning usulidan qatiy nazar (ishlab 
chiqarish usuli bundan mustasno), asosiy vositalar obektlari bo‘yicha amortizatsiya ajratmasi har oyda, 
yillik summaning 1/12 miqdorida hisoblanib boriladi. 
Mavsumiy xarakterli ishlab chiqarishga ega korxonalarda foydalanilayotgan asosiy vositalar 
bo‘yicha yillik eskirish summasi bir tekisda, korxona tomonidan hisobot yilida asosiy vositalardan 
foydalanish mobaynida, hisoblab boriladi. 
Asosiy vositalarning turli guruhlariga nisbatan eskirishni hisoblashning turli usullarining 
qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yilali. Bunda, asosiy vositalarning bir toifadagi obektlariga faqatgina bir usul 
qo‘llaniladi. 
Foydalanilayotgan eskirish hisoblash usuli majburiy tartibda korxonaning hisob siyosatida aks 
ettirilishi kerak. Kalendar yil davomida hisob siyosatining o‘zgartirish mumkin emas. Xo‘jalik 
yurituvchi subektning hisob siyosatini quyidagi hollarda o‘zgartirishga yo‘l qo‘yiladi: subekt qayta 
tashkil etilganda; mulk egalari almashganda; O‘zbekiston Respublikasi qonunlarida yoki O‘zbekiston 
Respublikasida buxgalteriya hisobini tartibga soluvchi meyoriy tizimda o‘zgarishlar bo‘lganda; 
buxgalteriya hisobining yangi usullari ishlab chiqilganda. 
Agar asosiy vositalardan foydalanishdan kutilayotgan iqtisodiy manfaatlarda muhim o‘zgarish 
sodir bo‘lsa, u holda eskirish hisoblash usuli o‘zgarayotgan tendensiyani to‘la aks ettira oladigan 
tartibda o‘zgartirilishi mumkin, qachonki kelib chiqqan bunday holat eskirish usulining o‘zgarishini 
oqlasa. 
Bunday o‘zgartirish albatta hisob siyosatida aks ettirilishi kerak. Bunda, moliyaviy hisobotning 
tushuntirish xatida ushbu o‘zgarishning sabablarini va ularning iqtisodiy samarasini ochib berish zarur 
bo‘ladi. 
Foydali xizmat muddati korxona tomonidan aktivning foydalanilishi kutilayotgan vaqt davri yoki 
korxona tomonidan ushbu aktivni ishlatishdan kutilayotgan mahsulot (ish va xizmatlar) miqdori. 
Asosiy vositalarning foydali xizmat muddati, korxona tomonidan asosiy vositalarning holatini 
yaxshilash maqsadida va shuningdek foydali xizmat muddatini oshirilishiga yoki texnologik 
o‘zgartirishlar hisobiga ushbu muddatni qisqartirilishiga olib keladigan amalga oshirilgan xarajatlarni 
hisobga olgan holda, qayta ko‘rib chiqilishi mumkin. 

---

113 
Tugatish qiymati kutilayotgan foydali xizmat muddati oxirida asosiy vositalarni tugatishda 
olinadigan aktivlarning taxminiy baholangan summasidan asosiy vositaning chiqib ketishi bilan 
bog‘liq bo‘lgan xarajatlarni ayirib tashlash natijasidagi qiymatdir. 
Asosiy vositalarning eskiradigan qiymatini hisoblashda tugatish qiymati muhim tarkibiy qism 
hisoblanadi. Tugatish qiymatining miqdori jiddiy summani tashkil etmaydigan bo‘lsa, bunday holatda, 
eskiradigan qiymatni hisoblashda u hisobga olinmasligi mumkin. 
Agar tugatish qiymati muhim summani tashkil etsa, bunday holda, u asosiy vositalar sotib 
olingan sanada yoki qayta baholangan sanada belgilanishi shart. Tugatish qiymati asosiy vositalarning 
xizmat muddati oxirida tugatish bilan bog‘liq kutilayotgan xarajatlar summasiga kamaytirilishi kerak.