Maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti oʻzbek tilshunosligi kafedrasi

28-mashq. Berilgan gaplar tarkibidagi ajratilgan so`zlarni quyidagi topshiriqlar asosida izohlang.
1-topshiriq. Berilgan gaplar tarkibidagi ajratilgan so`zlarning grammatik ma’nolarini aniqlang.
2-topshiriq. Lug`aviy va sintaktik shakl hosil qiluvchilarni tasniflang.
1. Otam qattiq qo`l odamligi bilan ajralib turadi. 2. O`qituvchi daftar tekshirish bilan mashg`ul. 3. Ota vasiyati - sen bilan menga qonun.4. Ota vasiyatini bajarish shart va zarur. 5. Dunyo xalqlariga tinchlik!- Dunyo xalqlari uchun tinchlik kerak. 6. Men bu kuylarning kimniki ekanligini bilmayman. 7. «Bolani hamma sevadi»,- deydi Mirza. 8. Ikki yil qishloqning podachiligini qildim.
29-mashq. Gaplar tarkibidagi son shakllarining o`ziga xos va umumiy ma’nolarini aniqlang. Son kategoriyasining umumiy, xususiy va oraliq grammatik ma’nolarini tiklang.
Zebining qish ichi siqilib, zanglab chiqqan ko`ngli bahorning iliq hovuri bilan ochila tushgan;endi ustiga paxol to`shalgan aravada bo`lsa ham,allaqaylarga dala-qirlarga chiqib yayrashni tusay boshlagan edi.Qish ichi ham keti uzilmagan sovchilar bir-ikki haftadan beri kelishdan to`xtamaganlar ,endi tashqari eshikning «g‘iyt» etishi –bir-ikki ayollarning astagina qadam bosib,paranjisini sudrab kelishiga dalolat qilmas,hali endigina o`n beshga qadam qo`ygan bu yosh qizning go`dak ko`nglini uncha jo`shtirmas edi.
Ko`k terish bahonasi bilan bir-ikki marta keng hovlilarga,shahar ichida bo`lsa hamki,dala-tuzlarga chiqib kelganidan beri ko`ngli qirlarni,dalalarni,ishqilib,olis –olis joylarni yana ko`proq tusay boshlagan edi.
30-mashq. Gaplarni ko`chiring. Sintetik yoki analitik yo`l bilan hosil bo`lgan morfologik shakllarni aniqlang.
Bizning yoshlar dono va zukko. Do`kondor molini maqtar, yordamchisi esa xaridorlarni chorlar edi. Yo`lning har tomonida bir-biriga tutash bog‘lar, kichik-kichik ekinzorlar, mevazorlar, chamanzorlar bor edi. Latofat atirgul, Zebiniso chinnigul tanladi. U vaqtlar otam kosib, onam suvoqchi edi. Uning qo`llari ishda,ko`zi shudgorda,ammo xayoli Zebixonda edi.Siz a`lochi va jamoatchi kishisiz.U tanib,bilib,so`ray boshladi.Kechqurun kutubxonada u o`tirgan stolning usti qizil, yashil, ko`k,sariq jildli jurnallarga to`lib ketdi. Do`kondorlar molini maqtab va xaridorlarni chorlab turishardi. Latofat va Zebiniso atirgul va chinnigul tanlashdi. Hamma narsa: uy, dasturxon, damlangan palov mehmonlarga muntazir edi.