Maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti oʻzbek tilshunosligi kafedrasi

35-mashq. Aniq nisbat shaklidagi fe’llarni aniqlang.
Kichkina ariqning zilol suvlari allanimalarni kuylaydi - ora-sira oyga qosh qoqib, noz bilan oqadi. Yer betini yopgan ko’m-ko’k maysalar yel childirmasiga shox tashlab o’ynaydi. Keng ko’k yuzida yo’rtib kelayotgan oymomo maysalarning yuzini sut bilan yuvadi…
Mana bu bog’ning chechaklaridan birini 12 yoshga to’lgan Lolaxon uzdi-da, do’ppisining chetiga taqdi, sevindi, yayradi, gul uning qo’lida g’ijimlandi, so’ldi. (K.Ya.)
36- mashq. Gap juftlaridagi fe’l nisbat qo’shimchalarini aniqlang va ularning ma’nosini tushuntiring.

167. 
     Ot chopdi. Raximjon otni choptirdi.
     
168. 
     Parvonaxon xat yozdi. Parvonaxon xat yozdirdi.
     
169. 
     Buzoq onasini emdi. Sigir buzoqqa sut emizdi.
     
170. 
     Bola uxladi. Ona bolani uxlatdi.
     
171. 
     Vohidjon ariqdan o’tdi. Yigitlar Vohidjonni ariqdan o’tqazdi.
     

37- mashq. -t, -tir, -dir, -ir, -ar, -iz, -giz, -g’iz, -kiz, -sat qo’shimchalari yordamida ishla, boshla, to’qi, qara, ter, yoz, o’qi, so’yla, ishqa, sozla, ol, sur, surt fe’llaridan orttirma nisbat qo’shimchali fe’llar hosil qiling.
38- mashq. Gaplar orasidagi ma’no nozikliklarini aniqlang va tushuntiring.

10. 
    Qizlar uning gaplaridan kuldilar. Uning gaplari qizlarni kuldirdi.
    
11. 
    Mehmon uyga kirdi. Mezbon mehmonni uyga kirg’izdi.
    
12. 
    qo’ylar orqaga qaytdi. Cho’pon qo’ylarni orqaga qaytardi.
    
13. 
    Chelak suvga to’ldi. qiz chelakni suvga to’ldirdi.
    

39- mashq. Gap juftliklaridagi fe’l nisbat qo’shimchalarini topib, ularning ma’nosidagi farqini izohlang.

1. 
   Hisobchi qo’ylarni sanadi. Qo’ylar sanaldi.
   
2. 
   Olim tajribani sinadi. Tajriba sinaldi.
   
3. 
   Navbatchi sinfni tozaladi. Sinf tozalandi.
   
4. 
   Qiz sochini taradi. Soch taraldi.
   
5. 
   Sojida to’nni ildi. To’n qoziqqa ilindi.