Maxsus son [2]. 022 O‘zbekiston qishloq va suv xo‘jaligi

Maxsus son [2]. 2022
25
O‘ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XO‘JALIGI
12, SPCh-6M seyalkalarida bajariladi. 
Boshoqli don ekinlaridan bo‘shagan yerlarda o‘stirilgan moyli 
kungaboqar oziq moddalarga talabchan. Boshoqli don ekinlari 
yerdan katta miqdorda oziq moddalar o‘zlashtiradi. Shuni 
hisobga olgan holda boshoqli don ekinlaridan bo‘shagan yerlarda 
kungaboqarni o‘g‘itlashda ekisholdi va parvarishlash davrida 
mineral og’itlardan foydalanish qoidalariga e‘tibor berish kerak.
Samarqand viloyatining tipik bo’z tuproqli yerlarida o’tkazilgan 
tajribalarga asosan boshoqli don ekinlaridan bo‘shagan yerlarga 
gektariga 15-20 tonna miqdorda chirigan go’ng berildi va ma’danli 
o’g’itlardan sof holda azot-200 kg, fosfor-145 kg va kaliy-180 kg 
qo’llaniladi. Azotli o’g’tlarni meyyorining 20% qismi urug’ni ekish 
bilan birgalikda, 30% qismi kungaboqar maysalari chin barg 
chiqargandan so’ng qolgan 50% miqdori o’simlik savatcha hosil 
bo’lganda qo’llaniladi.
Kungaboqar maysalari parvarishiga katta etibor berish zarur. 
Maysalar to’liq unib chiqqandan so’ng o’simlikda bir juft barglar 
hosil qilish davrida yaganalash o’tkaziladi. Unda bitta uyada bitta 
o’simlik qoldiriladi. Ikki juft barg paydo bo’lishi fazasida qator orasi 
10 sm. chuqurlikda birinchi ishlov beriladi. Ikkinchi ishlov 4 juft barg 
paydo bo‘lganida va uchinchi ishlov esa o’simlik o’suv nuqtasida 
yulduzcha paydo bo’lgan vaqtda o’tkaziladi.
Kungaboqar ildizi yaxshi rivojlanganligi tufayli kungaboqar 
qurg’oqchilikka chidamli, sug’orishlar soni sizot suvining 
chuqurligiga bog’liq holda 3-5 marta o’tkaziladi. Maysa unib 
chiqqandan savatcha hosil qilgungacha sug’orish yillik me’yorining 
20-25% ni talab qiladi. Gullash davrida suvni ko’p talab qiladi. 
Bu davrda suvning umumiy me’yoridan 60% ni o’zlashtiradi. 
Qurg’oqchilik sharoitida esa hosil ancha kamayadi. Urug’larining 
qiyg’os unib chiqishi uchun tuproqda yetarlicha namlik bo’lishi 
kerak. Boshqa o’simliklar bilan taqqoslanganida, urug’ining unib 
chiqishi uchun kam miqdorda namlik yetarli hisoblanadi.
Kungaboqar chetdan 
c h a n g l a n a d i g a n 
(entomofil) o’simlik. 
Asosan tabiiy holda 
a s a l a r i y o r d a m i d a 
(95%) changlanib, song 
urug’lanadi. Qolgan 5% 
miqdori zararli hasharotlar 
ishtirokida changlanadi.
Boshoqli don ekinlari-
dan bo‘shagan yerlarda 
o ‘ s t i r i l g a n d a m o y l i 
kungabaqar hosilini 
nest nobud qilmasdan 
yig’ishtirib olish muhim tadbirlardan hisoblanadi. Kungaboqar 
o’simligining tashqi ko’rinishi va rangiga qarab pishib yetilganligini 
aniqlash mumkin.
Tadqiqotlar natijasiga ko’ra kungaboqar savatchalarining orqa 
tomoni 90% sariq-qo’ng’ir, qo’ng’ir tusga kirib, urug’ namligi 12-
14% yetganda hosilni yig’ishtirish boshlanadi.
Hosilni yig’ishtirish PNP-1,5 maxsus moslama bilan jihozlangan 
Keys va Klas kombaynlarida o’tkaziladi. Yanchib olingan 
urug’lar OVP-20 rusumli mashinalarda tozalanadi. Urug’lar 
saqlanayotganda namligi 7% dan oshiq bo’lmagan holda 1 metr 
qalinlikda saqlanadi. Urug’lar xaltalarda saqlansa namlik darajasi 
8-10%, texnik maqsadlarda ishlatiladigan urug’lar namligi 10-12% 
dan ortiq bo’lmasligi kerak.