Maxsus son [2]. 022 O‘zbekiston qishloq va suv xo‘jaligi

УЎТ: 631.5.445.152.559
ЕРГА ТУРЛИ УСУЛЛАРДА ИШЛОВ БЕРИБ, ЎТМИШДОШ 
ЭКИНЛАР ЕТИШТИРИШНИНГ ТУПРОҚ АГРОФИЗИК 
ХОССАЛАРИ ҲАМДА ҒЎЗА ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ
Аннотация. 
В статье представлены агротехнические мероприятия по посеву хлопчатника на глубину 35-40 см 
и прочесыванию на высоту 30 см с использованием комбинации агрегатов.
Annotation. 
The article presents agrotechnical measures for sowing cotton to a depth of 35-40 cm and combing to a 
height of 30 cm using a combination of aggregates.
Тадқиқотнинг долзарблиги. 
Қишлоқ хўжалигида экинлар-
дан мўл ва сифатли ҳосил олишнинг истиқболли технология-
ларни яратиш, шу орқали ҳосилдорликни ошириш, Республи-
када қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажмини 
кўпайтиришнинг чора-тадбирларини ишлаб чиқиш, қишлоқ 
хўжалик экинлар турини тўғри танлаш орқали тупроқ унум-

---

Maxsus son [2]. 2022
90
O‘ZBEKISTON QISHLOQ VA SUV XO‘JALIGI
1-жадвал.
Тажриба тизими
№
Тупроққа ишлов бериш усули
Асосий 
экин тури
Такрорий 
экин турлари
Асосий 
экин тури
Аммиакли 
сув, кг/га
Минерал ўғитлар 
меъёри кг/га
N
Р
К
1
Ерни доимий 35-40 см чуқурликда 
ҳайдаш+бороналаш+молалаш+экиш (Назорат)
Қузги 
буғдой
Ясмиқ
Ғўза
-
200
140
100
2
Ер ёнғоқ
3
Қунгабоқар
4
Ловия
5
Ерни доимий 35-40 см чуқурликда ишлов бериб, 
бир йўла 30 см баландликка пушта олиш+экиш
Қузги 
буғдой
Ясмиқ
Ғўза
-
200
140
100
6
Ер ёнғоқ
7
Қунгабоқар
8
Ловия
9
Кузги буғдой ва такрорий экинларни экиш 
учун минимал усулда ишлов бериш (10-12 см 
чуқурликда) + ғўза парваришлашда 35-40 см 
чуқурликда шудгорлаш + экиш
Қузги 
буғдой
Ясмиқ
Ғўза
-
200
140
100
10
Ер ёнғоқ
11
Қунгабоқар
12
Ловия
13
Кузги буғдой ва такрорий экинларни экиш 
учун минимал усулда ишлов бериш (10-12 см 
чуқурликда) + ғўза парваришлашда 35-40 см 
чуқурликда ишлов бериб, бир йўла 30-35 см 
баландликда пушта олиш+экиш
Қузги 
буғдой
Ясмиқ
Ғўза
-
200
140
100
14
Ер ёнғоқ
15
Қунгабоқар
16
Ловия
17
Ерни доимий 35-40 см чуқурликда ишлов бериб, 
бир йўла 30-35 см баландликка пушта олиш+ 
экиш
Қузги 
буғдой
Ясмиқ
Ғўза
100
100
140
100
18
Ер ёнғоқ
19
Қунгабоқар
20
Ловия
21
Кузги буғдой ва такрорий экинларни экиш учун 
минимал усулда ишлов бериш 
(10-12 см чуқурликда) + ғўза парваришлашда 
35-40 см чуқурликда ишлов бериб, бир йўла 
30-35 см баландликда пушта олиш+экиш
Қузги 
буғдой
Ясмиқ
Ғўза
100
100
140
100
22
Ер ёнғоқ
23
Қунгабоқар
24
Ловия
дорлигини сақлайдиган ва оширадиган, аҳолини озиқ-овқат 
маҳсулотларига бўлган талабини кондирадиган, ғўза, ғалла 
ва бошқа қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ва сифатли 
ҳосил олишни таъминлайдиган алмашлаб экиш тизимларини 
янада такомиллаштириш, ушбу алмашлаб экиш тизимларида 
етиштириладиган такрорий ва оралиқ экинларни етиштириш 
агротехнологияларини ишлаб чиқиш ва уни ишлаб чиқаришга 
жорий этиш давр талаби бўлиб колмоқда.
Бугунги кунда дунё қишлоқ хўжалигида ғўза ва унинг мажму-
идаги экинлардан юқори ҳамда сифатли ҳосил етиштиришда 
кузги бошоқли дон экинларидан бўшаган майдонларга такро-
рий экин сифатида дуккакли-дон, ем-хашак ва бошқа экинла-
рини экиш учун ерни қисқа муддатда экишга тайёрлаш ҳамда 
тупроққа асосий ишлов беришнинг ресурстежамкор агротех-
нологияларни қўллаш натижасида таннарҳи паст, экологик 
соф маҳсулот етиштиришга алоҳида эътибор каратилмоқда. 
Айниқса, тупроқни муҳофаза қилиш, ресурстежамкор агротех-
нологияларни қўллаш, тупроқнинг агрофизик ва агрокимёвий 
хоссаларини яхшилаш, аҳолининг озиқ-овқатга ва чорванинг 
ем-хашакка бўлган эҳтиёжларини қондириш, ғўза ва унинг 
мажмуидаги экинлар ҳосилдорлигини ошириш долзарб ма-
салалардан ҳисобланади. 
Ўзбекистонда С.Н.Рыжов, В.П.Кондратюк ва Ю.А.Погосов 
[1; С. 18-20], И.Ревут [2; Б. 365] ва бошқа олимлар ўсимликнинг 
энг қулай ўсиб, ривожланиши учун тупроқнинг ҳажм мас-
са 1,1-1,3 г/см
3
оралиғида бўлиши таъкидлашган. Дунё 
деҳқончилигида K.S.Gangwar at. all [3; рр. 242-252], P.L.G.Vlek, 
L.Tamene [4; рр. 10-20], R.Derpsh [5; рр. 7-39] каби олимлар 
экиш олдидан ортиқча агротехник тадбирлар ўтказмасдан 
минимал ишлов бериш усулларини қўллаш натижасида, 
тупроқнинг агрофизик хоссаларининг мақбул ҳолда сақланиши 
таъминланишини таъкидлашган.