Maxsus pedagogika

Badiiy didni 
tarbiyalash ham estetik tarbiya vazifalaridan biridir. 
Estetik did 
- bu go ‘zallikni sezish, go‘zallikka hissiy m unosabat, estetik
157

---

sezgilar m adaniyati, estetik baho bera olish, g o ‘zallikning obyektiv 
m ezonlarini tushunish bilan cham barchas bog‘liqdir. S an ’at asarlari 
nam unalarini baholash darajasi badiiy did k o ‘rsatkichlaridan biridir. 
Shu asosda m uayyan shaxsning didi haqida fikr yuritish m um kin.
Badiiy didning ikkinchi k o ‘rsatkichi: g o ‘zallikka b aho berish, 
m e ’yorida tanlash m asalasida, haqiqiy g o ‘zallikni soxta go ‘zallikdan 
ajrata olishda ko‘zga tashlanadi.
Badiiy didning uch in ch i k o ‘rsatkichi: s a n ’at asarlarida yuksak 
talabda, soxtalikka qarshi kurashda, tasvirlardagi obrazlarni chuqur 
k o ‘ra bilishda nam oyon b o la d i. Estetik did atrofim izdagi narsalarning, 
ta b ia tn in g , m e h n a t m a h s u lo tla rin in g , k ish ila r m u n o sa b a tin in g , 
haqiqiy san ’at n am unalarining ta ’siri ostida rivojlanib boradi. Estetik 
did g o ‘zallikni tushunib idrok etishda g o ‘zallikka oid ongli m unosabat 
ham shakllanib boradi.
T abiatning nozik holatlarini, k o ‘rinishlarni his qila olish uchun 
insonda m a’lum darajada hissiyot rivojlangan b o lis h i kerak. Aks holda 
inson bunday go ‘zalliklarga befarq qaraydi, kishilarda estetik faollikni 
rivojlantirm asdan turib haqiqiy estetik tarbiyaning vazifalarini amalga 
o shirish m um kin em as. 
E stetik faollik 
in son ning tarbiyalanganlik 
belgisidir. Bu faollik estetik idrokning tezligida namoyon bo‘ladi. Bolalarda 
estetik faollikni tarbiyalashda har bir bolada sezgirlikni, nozik tabiatlikni 
shakllantirib borishim iz kerak. Estetik faollik estetik sezgirlik bilangina 
cheklanib qolm asdan, balki kishining hayotiga g o ‘zallik olib kirishi 
ham dir. Shaxsning boshqa xislatlari kabi estetik m adaniyati va estetik 
didi faoliyatda rivojlanib boradi. Agar bolaning butun hayoti: m ehnati, 
o ‘qishi, dam olishi estetik m a’no bilan yo‘g‘rilgan b o ‘lsa, u o ‘z hayotiga 
g o ‘zallik elem entlarini olib kiradi. O ilada va m aktabda bolalar bunday 
k o ‘nikm a va m alakalarni egallab boradilar.
O ta -o n a la r bolalariga uyni yig‘ishtirish, bich ish-tikish ishlarini 
o ‘rg a tib b o r a d i l a r . M a k ta b d a o ‘q u v c h il a r d e v o riy g a z e ta la r
ch iq a rad ilar, ularni b ezaydilar, bayram larg a alb o m la r ishlaydilar, 
s te n d la r ta y y o rla y d ila r, b a d iiy k e c h a la r u y u s h tir a d ila r , yaxshi 
a sh u la c h i, o ‘yinchi k o ‘riklarida q a tn a sh a d ila r. T urli o ‘y in choqlar 
yasaydilar. Bevosita shunday estetik y o ‘nalgan faoliyat turlarida estetik 
faollik rivojlanib borad i. T a rb iy a c h ila r h ar bir b o lan in g yasagan 
narsalarini diqqat, e ’tibor bilan k o ‘zdan kechirishlari kerak.
Estetik tarbiyaning zaruriy vazifalaridan yana biri bolalarda ijodiy 
qobiliyatlarni rivojlantirishdir. Inson — g o ‘zallik ijodkori b o ‘lganligi 
sababli m aktab o ‘z o ‘quvchilarini m ana shunga tayyorlashi lozim. 
M ak tab lard a o ‘q u v ch ilarn in g estetik im k o n iy at va qobiliyatlarini 
m aksim al darajada yuzaga chiqarish kerak. M usiqiy ijod m usiqani 
tushun ish, eshitish bilan uzviy bog‘liq. Bamisoli gim nastik m ashqlar
158

---

tanani t o kg ‘rilaganidek, m usiqa ham qalbni ard o q lash in i, m usiqiy 
tarbiyasiz b o la n in g y e tu k aq liy riv o jla n ish i m u m k in e m aslig in i 
unutm asligim iz kerak.
K o‘rsatib o ‘tilgan estetik tarbiya vazifalari bir-birlari bilan o ‘zaro 
bogliq va bir-birlariga bog‘lanib ketadi. Estetik tarbiyani atroflicha am alg a. 
oshirish uchun insonlar orasidagi m unosabatlarda ham estetik talablarga 
rioya qilish kerak. Kiyinish ham , x atti-harakatlar, m im ika ham m a ’lum
estetik didga bog‘liq. Shular orqali shaxsni tarbiyalab borish m um kin. 
O ta-onalar, o ‘qituvchilar bolalarda estetik m adaniyatni tarbiyalashga 
e’tibor berishlari kerak.Tabiat g o ‘zallik m anbaidir. Agar oila, m aktab 
bolalarni shu g o ‘zallikni sezishga tayyorlasa, a lb a tta o ‘quvchi bu 
go‘zallikka befarq qaram aydi. Tabiat estetik sezgi, xayolning rivojlanishi 
uchun boy m aterial beradi. T ab iat m an zaralari in sonning estetik
kechinm alarida, xotirasida uzoq m uddat saqlanib qoladi.
0 ‘quvchiiarda