Maxsus pedagogika

Savol  va  topshiriqlar
1.  Huquqiy  tarbiya  haqida  tushuncha  bering.
2.  «Bolalar huquqlari to‘g‘risida»  deb ataluvchi  konvensiyada nimalar haqida 
yozilgan?
3.  Huquqiy  ustuvorlik  haqida  so'zlab  bering.

---

7-BO B.  BOLALAR  JAM OASINI  0 ‘RGANISH,  TASHKIL  QILISH
VA  TARBIYALASH
Jamoa  tushunchasi  pedagogikada  asosan  asrimizning  20-yillaridan 
boshlab  atroflicha  keng  qo'llanila  boshlandi.  Vaholanki,  bu  tushuncha 
undan  oldin  ham  tarbiyachilar,  psixologlar,  tarixchilar,  sotsiologlar- 
ning  diqqatini  tortib  kelgan.
Bolalarni  jam oada  tarbiyalash  g ‘oyasi  o ‘qituvchi,  tarbiyachilar 
tom onidan  iliq  kutib  olindi.  Juda  ko‘p  ilmiy-amaliy  kuzatishlar amalga 
oshirildi.  Bu tekshirish m a’lumotlarining ko‘rsatishicha, jam oa faqatgina 
bolalarda  o ‘rtoqlik,  ja m o atc h ilik ,  ijtim oiy  faollikni  shakllantirib 
qolmasdan,  balki bolalarda atrof-muhitga nisbatan munosabatni belgilab, 
unga ijtimoiy yo‘nalish berar ekan. Jamoada tarbiyalash orqali bolalarning 
asosiy  shaxsiy  sifatlaridan  bo‘lgan  xarakter  va  irodani  tarbiyalab  borish 
m um kin  ekan.  Jam oasiz  har  tom onlam a  yetuk  shaxsni  tarbiyalash 
mumkin  emas,  deb  ta ’kidlashadi  mumtoz  pedagoglar.  Jamoa  haqidagi 
nazariya shaxsning rivojlanishidagi  umumiy qonuniyatlarni ochib beradi. 
Bolalarning  jam oaga  birlashishlaridagi  m anba  yagona  maqsadning 
borligidir.  Shu  maqsadga erishish  uchun jam oa asosidagi  faoliyat tashkil 
etilad i.  M aq sad n in g   birligi  ja m o a   a ’z o la rid a   yag o n a,  um um iy 
qarashlarning  tiklanishiga  olib  keladi.
Har  doim  maqsad  turg‘unligi  muvaffaqiyatlar  garovi  bo‘la  olmaydi. 
Masalan,  o'smirlarning  qonunbuzar guruhlarini jam oa  deya  olmaymiz. 
Demak,  sistemali  aloqa,  ayrim  umumiy  maqsadning  b o iish i  jam oa 
bo‘lish  uchun  yetarli  emas  ekan.  Jamoa  haqida  darslikda  quyidagicha 
ta ’rif berilgan:  «Ijtimoiy qiymatga  ega bolgan  maqsad asosida shu guruh 
a ’zolarining  yagona  faoliyatga  birlashishlari,  o'zaro  munosabatda  bir- 
birlariga  bog‘liq  boMishlari,  o 'zaro   javobgarliklari,  ular  burch  va 
huquqlarining  tengligiga  asoslangan  shaxslar  guruhiga  jam oa  deyiladi. 
Jamoa  o ‘z  rahbar  organlarini  saylaydi,  boshqa  jam oalar  bilan  yaqin 
aloqada  bo'ladi».
Jam oa  m anbalari  turli-tum an  faoliyat  turlari  b o ‘lishi  m um kin. 
Bularga  m ehnat,  o ‘yin,  o'qish,  ommaviy  madaniy  ishlar,  sport,  estetik 
faoliyat,  maishiy  topshiriqlarni  bajarish  kiradi.  Ularga  qo'yiladigan 
talablar esa jam oa faoliyatining ijtimoiy foydali yo'nalishi, jam oa a ’zolari 
imkoniyatlariga  to ‘gcri  kelishidir.
181

---

M untazam   o'sib  boruvchi,  olg'a  harakat  quluvchi,  borgan  sari 
murakkab hayot faoliyati tajribalarini egallab boruvchi jamoagina haqiqiy 
shaxsning  barkamol  o‘sishini  ta ’minlaydigan jamoa  bo'la  oladi,  jam oa- 
ning  muvaffaqiyati  asosan  birlamchi,  son  jihatdan  eng  kichik jamoaga 
bog‘liq.  Bu  yerda  bolalar  kundalik  faoliyat  bilan  bir-birlariga  bog‘lanib, 
izchil muloqotda bo‘ladilar.  Maktab jamoasini shakllantirish uzoq  davom 
etuvchi  murakkab jarayon  bo‘lib,  m a’lum  qonuniyatlarga  b o ‘ysunadi.
Haqiqiy jam oa bo‘lish uchun m a’lum vaqt talab etiladi hamda m a’lum 
bosqichlar bosib o ‘tilishi kerak.  Birinchi bosqichning asosiy vazifasi jamoa 
manfaatlarini  to ‘g‘ri  tushunadigan,  idrok  etadigan bolalarni  aniqlashdan 
iborat.  Kelgusida  shu  bolalar jamoaning  o'zagini  tashkil  etadi.  Demak, 
bu bosqichda bolalarni  yaxshilab o ‘rganish  ham kerak.  Jamoada umumiy 
intizomning  qaror  topishi  bilan  birinchi  bosqich  yakunlanishi  mumkin.
Jamoaning  yaxshi  a ’zolari  o ‘qituvchining  talablariga  bo‘ysunadilar. 
A m m o  tashqaridan  intizom li  b o ‘lib  k o ‘ringan  b olalar  pedagogik 
ishlarimizning asosiy maqsadi emas.  Bu bevosita keyingi izchil ishlarimizga 
poydevor bo‘la olishi mumkin.  Shu tariqa jamoaning shakllanishida ikkinchi