Maxsus pedagogika

Badiiy  didni  tarbiyalash  h am   estetik  tarbiya  vazifalaridan  biridir. 
Estetik did — b u  g o ‘zallikni sezish,  g o‘zallikka hissiy m unosabat,  estetik
157

---

sezgilar  m adaniyati,  estetik  b ah o   b era  olish,  g o'zallikning  obyektiv 
m ezonlarini  tushunish  bilan   ch am barch as  b o g‘liqdir.  S a n ’at  asarlari 
n am unalarin i  baholash  darajasi  badiiy  did  k o ‘rsatkichlaridan  biridir. 
Shu  asosda  m uayyan  shaxsning  didi  haqida  flkr  yuritish  m um kin.
B adiiy  d id n in g   ikkinchi  k o ‘rsatk ich i:  g o ‘zallikka  b a h o   berish* 
m e ’yorida  tanlash  m asalasida,  haqiqiy  g o ‘zallikni  soxta  go'zallikdan 
ajrata olishda k o ‘zga tashlanadi.
Badiiy  didn in g  u ch in c h i  k o ‘rsatkichi:  s a n ’at  asarlarid a  yuksak 
talabda,  soxtalikka  qarshi  kurashda,  tasvirlardagi  obrazlarni  c h u q u r 
k o ‘ra b ilish d a  nam oyon b o ‘ladi.  Estetik did atrofim izdagi narsalarning, 
ta b ia tn in g ,  m e h n a t  m a h s u lo tla rin in g ,  k ish ila r  m u n o s a b a tin in g , 
haqiqiy  sa n ’at  nam unalarin ing  t a ’siri  ostida  rivojlanib  boradi.  E stetik 
did g o ‘zallikni  tushunib  idrok  etishda g o ‘zallikka  oid ongli  m unosabat 
h am   shakllanib  boradi.
T abiatning  nozik  holatlarini,  k o ‘rinishlarni  his  qila  olish  uchun 
insonda m a ’lum   darajada  hissiyot  rivojlangan  b o ‘lishi  kerak.  Aks holda 
inson  bunday go ‘zalliklarga befarq  qaraydi,  kishilarda  estetik  faollikni 
rivojlantirm asdan  turib  haqiqiy  estetik  tarbiyaning  vazifalarini  am alga 
o sh irish   m u m k in   em as.  Estetik  faollik  in so n n in g   tarb iy alan g an lik  
belgisidir.  Bu faollik estetik idrokning tezligida nam oyon bo ‘ladi.  Bolalarda 
estetik faollikni tarbiyalashda h a r bir bolada sezgirlikni,  nozik tabiatlikni 
shakllantirib borishim iz kerak.  E stetik faollik estetik sezgirlik bilangina 
ch eklanib  qolm asdan,  balki  kishining  hayotiga  g o ‘zallik  olib  kirishi 
ham dir.  Shaxsning  bo sh qa  xislatlari  kabi  estetik  m adaniyati  va  estetik 
didi  faoliyatda  rivojlanib boradi.  A gar bolaning bu tu n  hayoti:  m ehnati, 
o ‘qishi,  dam   olishi estetik m a ’no bilan yo‘g‘rilgan b o ‘lsa,  u o ‘z hayotiga 
g o ‘zallik elem entlarini  olib  kiradi.  O ilada  va  m aktabda bolalar bunday 
k o ‘nikm a  va  m alakalarni  egallab boradilar.
O ta -o n a la r  bolalariga  uyni  y ig 'ishtirish ,  b ich ish -tik ish   ishlarini 
o ‘r g a tib   b o r a d i l a r .  M a k ta b d a   o ‘q u v c h il a r   d e v o r iy   g a z e t a la r  
c h iq a ra d ila r,  u larn i  bezay d ilar,  b ay ram larg a  a lb o m la r  ish layd ilar, 
s te n d la r   ta y y o rla y d ila r,  b a d iiy   k e c h a la r   u y u s h tir a d ila r ,  y axsh i 
ash u la c h i,  o ‘yin ch i  k o ‘rik larid a  q a tn a sh a d ila r.  T u rli  o ‘y in ch o q la r 
yasaydilar.  Bevosita shunday estetik y o 'n alg an  faoliyat turlarida estetik 
fao llik   rivojlanib  b o rad i.  T a rb iy a c h ila r  h a r  b ir  b o lan in g   yasagan 
narsalarini  diqqat,  e ’tib o r  bilan  k o ‘zd an  kechirishlari  kerak.
E stetik  tarbiyaning  zaruriy  vazifalaridan  yana  biri  bolalarda  ijodiy 
qobiliyatlarni  rivojlantirishdir.  In so n   —  go‘zallik  ijodkori  b o ‘lganligi 
sababli  m aktab  o ‘z  o ‘quvchilarini  m an a  shunga  tayyorlashi  lozim . 
M a k ta b la rd a   o ‘q u v c h ila rn in g   e ste tik   im k o n iy at  va  q o b iliy atlarin i 
m aksim al  darajada  yuzaga  chiqarish  kerak.  M usiqiy  ijod  m usiqani 
tu sh u n ish ,  eshitish  bilan  uzviy  b o g‘liq.  Bamisoli  gim nastik  m ashqlar
158

---

ta n a n i  t o ‘g ‘rilaganidek,  m usiqa  h a m   qalbni  ard o q lash in i,  m usiqiy 
ta rb iy a s iz   b o la n in g   y e tu k   a q liy   riv o jla n ish i  m u m k in   e m a slig in i 
u nutm asligim iz  kerak.
K o ‘rsatib  o 'tilgan   estetik  tarbiya  vazifalari  b ir-b irlari  bilan  o ‘zaro 
bog‘liq va bir-birlariga bog'lanib ketadi.  Estetik tarbiyani atroflicha amalga 
oshirish uchu n insonlar orasidagi  m unosabatlarda ham  estetik talablarga 
rioya qilish  kerak.  Kiyinish  ham ,  xatti-h arakatlar,  m im ika ham  m a’lum  
estetik  didga  bog‘liq.  S hular  orqali  shaxsni  tarbiyalab  borish  m um kin. 
O ta -o n a lar,  o ‘qituvchilar  bolalarda  estetik  m ad an iy atni  tarbiyalashga 
e ’tib o r  berishlari  kerak.Tabiat  go'/.allik  m anbaidir.  Agar  oila,  m aktab 
b o lala rn i  shu  g o 'z a llik n i  sezishga  tay y orlasa,  a lb a tta   o ‘quvchi  bu 
go‘zallikka befarq qaram aydi.  Tabiat  estetik sezgi, xayolning rivojlanishi 
u c h u n   boy  m aterial  berad i.  T ab iat  m an zaralari  in so n n in g   estetik  
k ech inm alarida,  xotirasida  uzoq  m u d d at  saqlanib  qoladi.
0 ‘quvchilarda